Türk Özel Hukuku Cilt II Kişiler Hukuku 24. Baskı

İÇİNDEKİLER

Yirmiüçüncü basıya önsöz V

Onyedinci basıya önsöz VI

Onaltıncı basıya önsöz VII

Kısaltmalar cetveli XXV

Bibliyografya . XXVII

BİRİNCİ KISIM

GERÇEK KİŞİLER

1. GİRİŞ VE GENEL BİLGİLER 5

1.1. Kişiler Hukukunun konusu . 5

1.2. Kişi ve kişilik kavramı . 5

1.2.1. Kişi kavramı ve türleri . 5

1.2.1.1. Kişi kavramı . 5

1.2.1.2. Kişilerin türleri . 7

1.2.1.2.1. Gerçek kişiler . 7

1.2.1.2.2. Tüzel kişiler . 8

1.2.1. Kişilik kavramı 8

1.3. Kişiler Hukukunun Medenî Kanundaki yeri ve sistematiği 10

1.4. Kişiler Hukukunun temel ilkeleri 11

1.4.1. Eşitlik ilkesi 11

1.4.2. Özgürlük ilkesi . 13

1.4.3. Kişiliğe saygı ve kişiliğin korunması . 13

BİRİNCİ BÖLÜM

KİŞİLİĞİN BAŞLANGICI VE SONA ERMESİ

2. KİŞİLİĞİN BAŞLANGICI. 17

2.1. Tam doğum . 17

2.2. Sağ doğum 17

2.3. Kişiliğin kazanılması için, doğan çocuğun insan biçiminde olması

gerekir mi? 19

2.4. Doğumun ispatı . 20

2.5. Ceninin durumu 20x

2.6. Henüz ana rahmine düşmemiş olanların durumu . 22

3. KİŞİLİĞİN SONA ERMESİ. 23

3.1. Genel olarak . 23

3.2. Ölüm 23

3.2.1. Ölümün saptanması . 23

3.2.1.1. Biyolojik ölüm 24

3.2.1.2. Beyinsel ölüm . 24

3.2.2. Ölümün ispatı 26

3.2.2.1. İspat yükü . 26

3.2.2.2. İspat araçları . 26

3.2.2.2.1. Kişisel durum (şahsî hâl) kütükleri 26

3.2.2.2.2. Karineler 26

3.2.2.2.2.1. Ölüm karinesi 26

3.2.2.2.2.2. Birlikte ölüm karinesi . 28

3.2.3. Cesedin durumu . 29

3.3. Gaiplik (kişiliğin hakim kararı ile sona ermesi) 30

3.3.1. Genel olarak . 30

3.3.2. Gaiplik kararının şartları 30

3.3.2.1. Maddî şartlar . 31

3.3.2.1.1. Ölüm tehlikesi 31

3.3.2.1.2. Uzun süreden beri haber alınamama 31

3.3.2.1.3. Süre 32

3.3.2.2. Yargılama usulü 32

3.3.2.2.1. Gaiplik kararı almak için mahkemeye başvurmaya yetkili kişiler 32

3.3.2.2.2. Gaiplik kararı vermeye yetkili mahkeme 33

3.3.2.2.3. İlân . 33

3.3.2.2.4. İlânın sonuçları 33

3.3.3. Gaiplik kararının sonuçları 34

İKİNCİ BÖLÜM

KİŞİNİN EHLİYETLERİ

4. HAK EHLİYETİ 39

4.1. Hak ehliyeti kavramı 39

4.2. Hak ehliyetinin temel ilkeleri . 39

4.2.1. Genellik . 39

4.2.2. Eşitlik . 40

4.3. Hak ehliyetine getirilen farklılıklar 40

4.3.1. Hak ehliyetine kanun tarafından getirilen farklılıklar . 41

a) Evlenme . 41

b) Evlât edinme . 41

c) Vasiyetname ve miras sözleşmesi yapma 41

d) Kefil olma, vakıf kurma, önemli bağışlamada bulunma . 42

e) Vasi olabilme . 42

f) Din seçme 42

g) Evlenme yasağı . 42

h) Kocasının soyadını taşıma zorunluluğu. 43

i) Evlilik içinde doğan çocuğun babanın soyadını taşıması. 43

j) Velayet ve vesayetten doğan farklar 44

k) Mirasçılıktan doğan farklar 45

l) Şeref ve haysiyetsizlikten doğan farklılıklar. 45

m) Akıl hastalığı. 45

n) Yabancılık. 45

o) Dernek kurabilme ve derneğe üye olabilme 45

4.3.2. Hâkim tarafından farklılık yaratılması. 46

5. FİİL EHLİYETİ. 47

5.1. Kavram . 47

5.2. Hak ehliyetinden farkı 48

5.3. Fiil ehliyetinin türleri . 50

5.3.1. Hukukî işlem ehliyeti 50

5.3.2. Hukuka aykırı fiillerden sorumlu olma 52

5.4. Fiil ehliyetinin şartları 52

5.4.1. Erginlik 53

5.4.1.1. Kavram . 52

5.4.1.2. Erginliğin türleri . 53

5.4.1.2.1. Yasal erginlik . 53

5.4.1.2.2. Evlenmeyle kazanılan erginlik . 53

5.4.1.2.3. Ergin kılınma (hâkim kararıyla kazanılan

erginlik, kazai rüşt) 55

5.4.1.2.3.1. Onbeş yaşın tamamlanması 55

5.4.1.2.3.2. Küçüğün isteği 55

5.4.1.2.3.3. Yasal temsilcinin katılması . 56

5.4.1.2.3.4. Küçüğün çıkarlarının gözetilmesi . 56

5.4.1.2.3.5. Kararın ilânı 57

5.4.2. Ayırt etme gücü (temyiz kudreti) . 57

5.4.2.1. Kavram . 57

5.4.2.2. Ayırt etme gücünü ortadan kaldıran haller . 58

5.4.2.2.1. Yaş küçüklüğü 58

5.4.2.2.2. Akıl hastalığı 59

5.4.2.2.3. Akıl zayıflığı 60xii

5.4.2.2.4. Sarhoşluk . 60

5.4.2.2.5. Diğer sebepler 60

5.4.2.3. Ayırt etme gücünün nisbiliği 60

5.4.2.4. Ayırt etme gücünün karine oluşu 61

5.4.3. Kısıtlı olmama . 62

a) Akıl hastalığı veya akıl zayıflığı 63

b) Savurganlık, alkol ya da uyuşturucu madde alışkanlığı, kötü

yaşam tarzı, kötü yönetim (MK 406). 63

c) Özgürlüğü bağlayıcı cezaya mahkûmiyet (MK 407) 64

d) İlgilinin talebi 64

6. FİİL EHLİYETİ YÖNÜNDEN KİŞİLERİN AYIRIMI. 65

6.1. Giriş 65

6.2. Ehliyetliler 65

6.2.1. Genel kural 65

6.2.2. Yasal danışman atanmasının fiil ehliyetine etkisi 65

a) Oy (katılma) danışmanlığı . 67

b) Yönetim (idare) müşavirliği 67

c) Karma yasal danışmanlık 68

6.3. Tam ehliyetsizler 69

6.3.1. Genel bilgi . 69

6.3.2. İşlem ehliyetsizliği . 69

6.3.2.1. Ana kural 69

6.3.2.2. İstisnalar . 71

6.3.2.2.1. Hukukî işlem dışı haller . 71

6.3.2.2.2. Dürüstlük kuralından doğan istisna . 72

6.3.2.2.3. Evlenme . 74

6.3.2.2.4. Ölüme bağlı tasarruflar 74

6.3.3. Tam ehliyetsizlerin hukuka aykırı fiillerden sorumlulukları 75

6.3.3.1. Ana kural 75

6.3.3.2. İstisnalar . 75

6.3.3.2.1. Kusursuz sorumluluk halleri 75

6.3.3.2.2. Hakkaniyet sorumluluğu 75

6.3.3.2.3. Ayırt etme gücünün geçici olarak kaybından

sorumluluk 76

6.3.4. Sebepsiz zenginleşme 77

6.3.5. Tam ehliyetsizlerin temsili . 78

6.3.5.1. Ana kural 78

6.3.5.2. Ana kuralın istisnaları: Yasak işlemler . 78

6.3.6. Özel olarak kişiye sıkı sıkıya bağlı haklar . 78

6.4. Sınırlı ehliyetsizler . 84xiii

6.4.1. Genel olarak . 84

6.4.2. Ana kural: Sınırlı ehliyetsizin yapacağı işleme yasal temsilcinin

katılması zorunluluğu 85

6.4.2.1. Genel olarak . 85

6.4.2.2. Yasal temsilcinin rızasını açıklaması 86

6.4.2.2.1. Rızayı gösterecek kişi 86

6.4.2.2.2. Rızanın açıklanmasının özellikleri 87

6.4.2.3. İşlemin geçersiz olmasının sonuçları . 90

6.4.2.4. Üçüncü kişinin iyiniyetinin etkisi . 91

6.4.3. Ana kuralın istisnası: Sınırlı ehliyetsizin tek başına yapabileceği işlemler 91

6.4.3.1. Karşılıksız kazandırmalar . 91

6.4.3.2. Kişiye sıkı sıkıya bağlı haklar 93

6.4.3.3. Sınırlı ehliyetsizin temsilci olarak işlem yapması 94

6.4.4. Sınırlı ehliyetsizin hukuka aykırı fiillerden sorumluluğu 94

6.4.5. Ehliyetin genişletildiği haller . 95

6.4.6. Yasak işlemler 95

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

KİŞİLİK HAKKI

7. KİŞİLİK HAKKI-KİŞİNİN KORUNMAYA DEĞER VARLIKLARI VE KİŞİNİN KORUNMASI 99

7.1. Genel bilgiler ve tanım . 99

7.1.1. Genel bilgiler . 99

7.1.2. Tanım . 99

7.2. Kişinin hakkının İsviçre/Türk Hukukunda düzenleniş biçimi 100

7.3. Kişilik hakkının nitelikleri 103

7.4. Kişisel varlıkların başlıcaları 104

7.4.1. Hayat, sağlık ve vücut tamlığı 104

7.4.1.1 Genel olarak . 104

7.4.1.2 Tıbbî müdahaleler . 106

7.4.1.3 Organ ve doku aktarması 114

7.4.1.3.1. Genel olarak . 114

7.4.1.3.2. Yaşayan kişilerden organ(ve doku) nakli . 115

7.4.1.3.3. Cesetten organ nakli . 119

7.4.1.4. Cinsî hayat ve üreme fonksiyonuna müdahaleler 120

7.4.1.5. Cinsiyet değişiklikleri 123

7.4.2. Kişinin şeref ve haysiyeti . 131

7.4.2.1. Genel olarak 131

7.4.2.2. Şeref ve haysiyetin ihlali . 132xiv

7.4.2.3. Şeref ve haysiyete müdahale ve basın . 133

7.4.3. Kişinin hayat alanı 138

7.4.3.1. Genel olarak 138

7.4.3.2. Kişinin hayat alanları . 139

7.4.3.2.1. Kamuya açık alan . 139

7.4.3.2.2. Özel alan . 139

7.4.3.2.3. Gizlilik alanı . 139

7.4.3.3. Kişinin hayatının özel ve gizlilik alanına müdahaleler . 140

7.4.3.3.1. Ana kural . 140

7.4.3.3.2. Kişinin özel ya da gizlilik alanına müdahalenin hukuka uygunluk şartları 142

7.4.4. Kişinin resmi üzerindeki hakkı . 143

7.4.4.1. Genel olarak . 143

7.4.4.2. Kişinin resminin yayınlanmasının hukuka uygun olduğu hâller 144

7.4.5. Kişinin, meslek, sanat ve ticaret hayatında (kişiliğin)

korunması . 145

7.5. Kişiliğin korunması . 149

7.5.1. Genel olarak 149

7.5.2. Kişiliğin hukuki işlem sonucu olan tecavüzlere karşı

korunması 149

7.5.2.1. Ana kural . 149

7.5.2.1.1. Hak ehliyeti yönünden 150

7.5.2.1.2. Fiil ehliyeti yönünden . 150

7.5.2.1.3. Özgürlükler yönünden 151

7.5.2.2. Ana kuralın istisnası 152

7.5.3. Kişinin sözleşme dışı saldırılara karşı korunması 152

7.5.3.1. Genel olarak 152

7.5.3.2. İlke: Tecavüzün hukuka aykırı olması . 153

7.5.3.3. Hukuka aykırılığı gideren haller (hukuka uygunluk

sebepleri) 153

7.5.3.3.1. Kişiliğine müdahale edilenin (kişilik hakkı

zedelenenin) rızası 153

7.5.3.3.2. (Daha) Üstün özel yarar 154

7.5.3.3.3. Üstün kamu yararı . 156

7.5.3.3.4. Kanunun verdiği yetki 156

7.5.4. Kişiliğe tecavüz halinde tanınan davalar 156

7.5.4.1. Durdurma davası . 156

7.5.4.2. Önleme davası . 157xv

7.5.4.3. Hukuka aykırılığın tespiti davası . 159

7.5.4.4. Vekâletsiz iş görmeden kaynaklanan dava 160

7.5.4.5. Maddî tazminat davası . 162

7.5.4.6. Manevî tazminat davası . 162

7.5.4.6.1. Genel açıklamalar . 162

7.5.4.6.2. Manevî tazminat hakkının hayatta devri ve mirasçılara intikali 165

7.5.5. Kişiliği koruyan davalarda yetkili mahkeme 167

7.5.6. Özel olarak cevap ve düzeltme hakkı . 167

8. KİŞİLERİN ADI. 169

8.1. Tanım ve genel bilgiler . 169

8.2. Adın türleri 169

8.2.1. Kullanılması zorunlu olan haklar . 169

8.2.1.1. Özad . 169

8.2.1.2. Soyadı 170

8.2.2. Kullanılması zorunlu olmayan adlar . 170

8.2.2.1. Müstear ad . 170

8.2.2.2. Lakap . 171

8.3. Adın görevleri . 171

8.3.1. Belirtme 171

8.3.1.1. Ayırma yoluyla 171

8.3.1.2. Bağlama yoluyla 171

8.3.1.3. Nitelendirme yoluyla . 171

8.3.2. Düzen sağlama 172

8.3.3. Birlik yaratma . 172

8.4. Adın kazanılması . 172

8.4.1. Özadın kazanılması . 172

8.4.2. Soyadının kazanılması 173

8.4.2.1. Soybağı yoluyla . 173

8.4.2.1.1. Ana ve babası evli olan çocuklar 173

8.4.2.1.2. Anası babası evli olmayan çocuklar . 175

8.4.2.1.3. Evlat edinme yoluyla 177

8.4.2.2. Evlenme yoluyla 177

8.4.2.2.1 22.02.2023 tarihinden önce 177

8.4.2.2.2 22.02.2023 tarihinden sonra 178

8.4.2.2.3 Boşanmanın evlenme yoluyla kazanılan

soyadına etkisi 180

8.4.2.3. İdari yolla 181

8.4.3. Müstear adın kazanılması . 181xvi

8.4.4. Lakabın kazanılması . 181

8.5. Adın korunması . 181

8.5.1. Genel olarak 181

8.5.2. Adın korunduğu haller 182

8.5.2.1. Adın kullanılmasının çekişmeli olması . 182

8.5.2.2. Adın haksız kullanılması . 182

8.5.3. Adı koruyan davalar 183

8.5.3.1. Adın kullanılmasının çekişmeli olması halinde açılacak

dava . 183

8.5.3.2. Adın haksız kullanılması halinde açılacak davalar 183

8.5.3.2.1. Durdurma davası . 183

8.5.3.2.2. Önleme davası 183

8.5.3.2.3. Maddî tazminat davası 183

8.5.3.2.4. Manevî tazminat davası 183

8.6. Adın değiştirilmesi 184

8.6.1. Ana kural: Adın değişmezliği . 184

8.6.2. Adın değiştirilmesine imkân veren haklı sebepler 184

8.6.2.1. Kişisel sebepler 184

8.6.2.2. Aile ilişkilerinden doğan sebepler . 184

8.6.2.3. Ticarî faaliyete ilişkin sebepler 185

8.6.2.4. Diğer sebepler 185

8.6.3. Adın değiştirilmesinde usul 185

8.6.3.1. Yetkili ve görevli mahkeme . 185

8.6.3.2. Davacı 186

8.6.3.3. Davaya katılacak kişiler 187

8.6.3.4. Kayıt 187

8.6.4. Adın değiştirilmesine itiraz . 187

8.6.5. Adın değiştirilmesinin sonuçları . 187

8.6.6. Nüfus Hizmetleri Kanunu Geçici m. 8 düzenlemesi. 187

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

KİŞİNİN DİĞER KİŞİLERLE VE YERLE İLİŞKİSİ

(Hısımlık ve İkametgâh)

9. HISIMLIK. 191

9.1. Hısımlık kavramı ve türleri . 191

9.1.1. Kavram . 191

9.1.2. Türleri . 191

9.2. Kan hısımlığı . 191

9.2.1. Tanım 191

9.2.2. Kan hısımlığının türleri 191xvii

9.2.2.1. Üstsoy-altsoy hısımlığı 191

9.2.2.2. Yansoy hısımlığı 192

9.2.3. Kan hısımlığının derecesi . 193

9.2.4. Kan hısımlığının önemi 193

9.3. Kayın hısımlığı 194

9.3.1. Genel açıklama . 194

9.3.2. Kayın hısımlığının kurulması . 194

9.3.3. Kayın hısımlığının türleri . 195

9.3.4. Kayın hısımlığının derecesi 195

9.3.5. Kayın hısımlığının önemi . 196

9.4. Evlât edinmeden doğan hısımlık . 196

10. YERLEŞİM YERİ 197

10.1. Genel olarak 197

10.2. Yerleşim yerinin tanımı ve yerleşim yerine hâkim olan ilkeler . 197

10.2.1. Tanım . 197

10.2.2. Yerleşim yerine hâkim olan ilkeler 198

10.2.2.1. Yerleşim yerinin tekliği ilkesi . 198

10.2.2.2. Yerleşim yerinin zorunluluğu ilkesi . 199

10.2.2.3. Yerleşim yerinin sürekliliği ilkesi . 199

10.3. Yerleşim yerinin türleri 199

10.3.1. Bağımsız yerleşim yeri 199

10.3.1.1. Sürekli olarak oturma . 200

10.3.1.2. Yerleşme (oturma) niyeti 200

10.3.2. Yasal yerleşim yeri (bağımsız olmayan yerleşim yeri) . 201

10.3.2.1. Velâyet altındaki çocuklar 201

10.3.2.2. Vesayet altındaki kişiler . 202

BEŞİNCİ BÖLÜM

KİŞİSEL DURUM SİCİLİ

(Şekli Kişiler Hukuku)

11. KİŞİSEL DURUM SİCİLİ 205

11.1. Genel olarak 205

11.2. Nüfus işleri örgütü . 205

11.2.1. Merkez örgütü . 205

11.2.2. Taşra örgütü . 205

11.2.2.1. İller . 205

11.2.2.2. İlçeler 205

11.3. Nüfus kütüklerinin tutulması ve kütüklerin yanlış tutulmasından doğan sorumluluk 206

11.3.1. Nüfus kütüklerinin tutulması . 206

11.3.2. Nüfus kütüklerinin yanlış tutulmasından doğan hukukî

sorumluluk . 206

11.4. Kişisel durum siciline ilişkin genel ilkeler 206

11.4.1. Sicilin bütünlüğü . 206

11.4.2. Nüfus kayıtlarının incelenmesi 206

11.4.3. Nüfus kayıtlarının ispat gücü 207

11.5. Nüfus kütüklerinin türleri 208

11.5.1. Doğum kütüğü . 208

11.5.2. Ölüm kütüğü ve gaiplik 209

11.5.3. Yer değiştirme 209

11.5.4. Aile kütüğü 209

11.5.5. Evlenme kütüğü . 210

11.5.6. Boşanma ve evliliğin iptali kütüğü 210

11.5.7. Tanıma evlât edinme kütüğü . 210

11.6. Nüfus kayıtlarının ve kayıtlardaki maddî hataların düzeltilmesi ve

iptali . 211

11.6.1. Nüfus kayıtlarının düzeltilmesi . 211

11.6.2. Maddî hataların düzeltilmesi 211

11.7. Nüfus kayıtlarının iptali . 212

İKİNCİ KISIM

TÜZEL KİŞİLER

BİRİNCİ BÖLÜM

TÜZEL KİŞİLERE İLİŞKİN GENEL ESASLAR

1. TÜZEL KİŞİ KAVRAMI 217

1.1. Kavram 217

1.2. Tüzel kişi kavramının içeriğindeki zorunlu unsurlar 217

1.2.1. Sürekli amaç unsuru . 217

1.2.2. Örgütlenme unsuru . 217

1.2.3. Hukuk düzeninin tüzel kişiliği tanıması: Sınırlı sayı ilkesi 219

1.3. Tüzel kişilik perdesinin kaldırılması . 220

1.4. Tüzel kişilere ilişkin mevzuat . 224

1.4.1. Genel olarak 224

1.4.2. Dernekler Hukuku Mevzuatı 224

1.4.2.1. Kanunlar 224

1.4.2.2. Yönetmelikler ve Tebliğler. 224

1.4.3. Vakıflar Hukuku Mevzuatı 225

1.4.3.1. Medeni Kanundan Önce Kurulmuş Vakıflar ile İlgili

Mevzuat 225xix

1.4.3.2. Medeni Kanuna Göre Kurulmuş Vakıflar ile İlgili

Mevzuat 225

2. TÜZEL KİŞİLERİN TARİHSEL TEMELLERİ. 226

3. TÜZEL KİŞİLERİN HUKUKİ NİTELİĞİNE İLİŞKİN TEORİLER 230

3.1. Varsayım teorisi . 230

3.2. Gerçeklik teorisi 231

3.3. Teorilerin bugünkü hukukumuz açısından anlamı 231

4. TÜZEL KİŞİLERİN ÇEŞİTLERİ. 233

4.1. Kamu hukuku tüzel kişileri . 233

4.2. Özel hukuk tüzel kişileri . 235

4.3. Kamu İktisadi Teşebbüsleri . 239

5. TÜZEL KİŞİLERİN KURULUŞUNA İLİŞKİN TEMEL İLKELER 242

5.1. Çeşitli kuruluş sistemleri . 242

5.1.1. Serbest kuruluş sistemi . 242

5.1.2. Tescil sistemi 243

5.1.3. İzin sistemi 243

5.2. Hukukumuzda tüzel kişilerin kuruluşunda geçerli olan sistem 244

5.3. Kuruluş aşamasındaki hukuka aykırılıkların etkisi: Tüzel kişiliğin

kazanılamadığı haller 247

5.3.1. Genel olarak 247

5.3.2. Kuruluş aşamasında amacın hukuka veya ahlâka aykırı

olmasının özelliği . 248

5.3.3. Tüzel kişilik kazanılamamasının sonuçları . 249

6. TÜZEL KİŞİLERİN HAK EHLİYETİ. 251

6.1. Kural: Tüzel kişilerin tam hak ehliyetine sahip olması . 251

6.2. Tüzel kişilerin yararlanamayacakları haklar . 252

6.3. Sadece tüzel kişilerin yararlanabileceği haklar . 254

6.4. Tüzel kişilerin yararlanmasının özellik arz ettiği ve tüzel kişilerin

yararlanıp yararlanamayacağında tereddüt duyulan haklar 254

6.5. Tüzel kişilerin hak ehliyetinin amaçları ile sınırlı olup olmadığı sorunu:

Tüzel kişilerde ultra vires ilkesi geçerli midir? 257

7. TÜZEL KİŞİLERİN FİİL EHLİYETİ 259

7.1. Fiil ehliyetinin kazanılması: Tüzel kişinin zorunlu organlarını

oluşturması . 259

7.2. Tüzel kişinin organsız kalmasının etkisi . 260

7.3. Tüzel kişilerde organ kavramı ve organın niteliği; organ türleri 260

7.3.1. Organ kavramı ve organın niteliği 260

7.3.2. Organ sıfatının kazanılması 261

7.3.3. Tüzel kişi ile organ arasındaki hukuki ilişkinin niteliği . 263

7.3.4. Organ türleri . 263xx

7.3.4.1. Organın kanunda öngörülmüş olup olmamasına göre:

Zorunlu organlar-İsteğe bağlı (ihtiyari) organlar 264

7.3.4.2. İşlevleri açısından: Karar organı-Yürütme organı . 264

7.3.4.3. Faaliyet alanları açısından: İç organ-Dış organ . 265

7.3.4.4. Organı oluşturanların sayısına göre: Fert organ-Kurul

organ . 265

7.4. Tüzel kişilerin fiil ehliyetinin kapsamı 265

7.4.1. Organın hukuki işlemleri açısından 265

7.4.2. Organın hukuka aykırı fiilleri açısından . 268

7.4.2.1. Organın borca aykırı davranışından sorumluluk . 268

7.4.2.2. Organın haksız fiilinden sorumluluk . 269

7.4.3. Tüzel kişinin yardımcı şahıslarının durumu . 270

8. TÜZEL KİŞİNİN YERLEŞİM YERİ (İKAMETGÂHI) 271

9. TÜZEL KİŞİLİĞİN SONA ERMESİ. 273

9.1. Tüzel kişiliğin sona erme sebeplerine genel bakış 273

9.2. Sona eren tüzel kişinin malvarlığının tasfiyesi . 273

9.3. Tasfiye sonucunda kalan malvarlığının tahsisi 275

İKİNCİ BÖLÜM

DERNEKLER

1. DERNEK KAVRAMI. 281

2. DERNEK TÜRLERİ 283

2.1. Sahip oldukları ayrıcalıklar açısından: Alelade dernekler-Kamu yararına

çalışan dernekler . 283

2.1.1. Kamu yararına çalışan dernek statüsünün kazanılması 283

2.1.2. Kamu yararına çalışan derneklere tanınan ayrıcalıklar 285

2.1.3. Kamu yararına çalışan dernek statüsünün kaybı 286

2.1.4. Yöneticilerin görevden alınması . 286

2.2. Amacına ulaşmak için elde ettikleri gelirler açısından: Ticari işletme

işleten ve işletmeyen dernekler . 287

2.3. Kurucuları açısından: Dar anlamda dernek-Dernek birlikleri: Üst

Kuruluşlar 289

2.4. Çocuk dernekleri . 290

2.5. Dernekler Kanunu m. 2/f. ’de yer verilen “Plâtform” kavramı . 290

2.6. Spor Kulüpleri 291

3. DERNEĞİN KURULUŞU. 292

3.1. Genel Olarak . 292

3.2. Dernek kurma işleminin hukuki niteliği . 293

3.3. Dernek tüzüğünün içeriği 294

3.4. Tüzel kişilik kazanılabilmesi için dernek tüzüğünün idareye

verilmesi . 296xxi

3.5. Derneğin tüzel kişilik kazanması açısından etkili olmayan düzen

hükümleri: Tüzüğün incelenmesi ve ilânı; dernekler kütüğüne kayıt 296

3.6. Kurucu üye olabilme şartları . 298

3.6.1. Dernek kurma işleminde ehliyet şartı . 298

3.6.2. Dernek kurma işleminde özel olarak aranan şartlar . 299

3.6.3. Yabancıların kurucu üye olabilme şartları 299

4. DERNEĞİN AMACI 300

4.1. Kavram 300

4.2. Amacın hukuka aykırı nitelik taşımaması . 302

4.2.1. Amacın kanuna, ahlâk ve adaba aykırı ve imkânsız olmaması 302

4.2.2. Derneğin amacının Dernekler Kanununda özel olarak belirtilen

yasak amaçlardan olmaması . 302

4.2.3. İzne bağlı amaçlar . 303

4.3. Amacın değiştirilmesi . 303

5. DERNEK ÜYELİĞİ. 304

5.1. Üye ve üyelik kavramları 304

5.2. Dernek üyeliğinin kazanılması . 305

5.3. Dernek üyesi olabilme şartları 308

5.3.1. Ehliyet şartı . 308

5.3.2. Kanunda aranan diğer şartlar 309

5.3.2.1. Yabancıların derneklere üyeliği açısından . 309

5.3.3. Dernek tüzüğünde öngörülen şartlar . 309

5.4. Üyelik sözleşmesinin geçersizliği . 309

5.4.1. Üyelik sözleşmesinin kesin hükümsüzlüğü 310

5.4.2. Üyelik sözleşmesinin iptal edilebilirliği . 310

5.5. Üyelik ilişkisinin sona ermesi . 311

5.5.1. Üyelik ilişkisinin kendiliğinden sona ermesi 312

5.5.2. Üyelikten çıkma (istifa) 313

5.5.3. Üyelikten çıkarma (ihraç) . 314

5.5.3.1. Hukuki niteliği . 314

5.5.3.2. Yetkili organ 315

5.5.3.3. Çıkarma sebepleri 315

5.5.3.3.1. Dernek tüzüğünde çıkarma sebeplerine yer

verilmesi 316

5.5.3.3.2. Dernek tüzüğünde çıkarma sebeplerine yer

verilmemesi . 316

5.5.3.3.3. Haklı sebeple çıkarma . 316

5.5.3.4. Üyenin çıkarma kararına itirazı . 317xxii

5.5.3.4.1. Çıkarma sebeplerinin tüzükte düzenlendiği

durumda 317

5.5.3.4.2. Haklı sebeple çıkarmada . 318

5.5.3.4.3. Üyenin çıkarma kararına itiraz usulü 318

5.5.3.5. Üyeliğinin sona ermesinin sonuçları . 319

5.6. Üyelik hak ve yükümlülükleri 320

5.6.1. Üyelik hakları . 320

5.6.1.1. Genel bakış 320

5.6.1.2. Katılma hakları 320

5.6.1.3. Yararlanma hakları . 321

5.6.1.4. Korunma hakları 322

5.6.2. Üyelik yükümlülükleri 322

5.6.2.1. Aidat ödeme yükümlülüğü 322

5.6.2.2. Dernek düzenine uyma ve sadakat yükümlülüğü 323

5.6.3. Yükümlülüklerin ihlâlinin sonuçları . 323

6. DERNEĞİN ORGANLARI 325

6.1. Genel Kurul . 325

6.1.1. Kavram . 325

6.1.2. Genel kurulun görev ve yetkileri 326

6.1.3. Genel kurulun toplanması . 326

6.1.3.1. Olağan genel kurul toplantısı 326

6.1.3.2. Olağanüstü genel kurul toplantısı 327

6.1.4. Çağrı usulü 328

6.1.5. Toplantı yeri 328

6.1.6. Toplantı yeter sayısı 328

6.1.7. Toplantının yapılış usulü . 329

6.1.8. Karar yeter sayısı 330

6.1.9. Genel kurul kararlarına itiraz: Genel kurul kararlarının iptali 331

6.1.10. Dernek genel kurul toplantısının ve organlara seçilenlerin

idareye bildirilmesi 332

6.2. Yönetim kurulu . 333

6.2.1. Kuruluşu . 333

6.2.2. Görev ve yetkileri . 335

6.3. Denetleme kurulu 335

6.3.1. Kuruluşu . 335

6.3.2. Görev ve yetkileri . 336

7. DERNEKLERİN FAALİYETLERİNİN SINIRLANMASI. 337

7.1. Genel bakış 337

7.2. Derneklerin faaliyetlerini sınırlayıcı hükümler . 337

8. DERNEKLERİN DEVLET TARAFINDAN DENETLENMESİ 339

9. DERNEKLERİN İDARİ KARARLA FAALİYETTEN ALIKONULMASI.341

10. DERNEĞİN SONA ERMESİ. 342

10.1. Genel olarak 342

10.2. Derneğin kendiliğinden sona ermesi (derneğin infisahı) . 342

10.2.1. Derneğin aciz haline düşmesi 342

10.2.2. Yönetim kurulunun tüzüğe göre kurulmasına imkân

kalmaması . 342

10.2.3. Gerekli yeter sayının bulunmaması sebebiyle dernek genel

kurulu toplantısının ikinci çağrıya rağmen yapılamaması 343

10.2.4. İlk genel kurul toplantısının yapılamaması ve zorunlu

organların oluşturulamaması 343

10.2.5. Tüzükte öngörülen sürenin dolması 343

10.2.6. Derneğin amacının gerçekleşmesi veya amacın

imkânsızlaşması ya da derneğin kuruluş şartlarının

kaybetmesi 343

10.3. Derneğin kendini feshetmesi . 344

10.4. Derneğin mahkeme kararı ile feshedilmesi . 344

10.4.1. Derneğin amacının kanuna veya ahlâka aykırı hale gelmesi 344

10.4.2. Kuruluştaki kanuna aykırılık ve eksikliklerin

giderilememesi 345

11. SONA ERMENİN SONUÇLARI. 346

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

VAKIFLAR

1. VAKIF KAVRAMI. 349

1.1. Kavram 349

1.2. Vakfın türleri . 349

1.2.1. Olağan vakıflar . 349

1.2.2. Kamuya yararlı vakıflar 349

1.2.3. Çalıştırılanlara (istihdam edilenlere) ve işçilere (personele)

yardım vakıfları 356

1.2.3.1. Tek taraflı istihdam edilenlere ve personele yardım

vakıfları . 357

1.2.3.2. İki taraflı istihdam edilenlere ve personele yardım

vakıfları . 357

1.2.4. Aile vakıfları . 358

1.3. 5737 sayılı Vakıflar Kanununun Türk Medeni Kanunu hükümlerine göre

kurulan vakıflara ilişkin düzenlemesinin eleştirisi . 359

1.3.1. Vakıflar Kanununun vakıfları düzenleme hususundaki genel

esasları 359xxiv

1.3.2. Vakıflar Kanununda yer alan hükümlerin ortaya çıkardığı

aksaklıklar 360

2. VAKFIN KURULUŞU. 363

2.1. Vakıf kurma işlemi 363

2.1.1. Vakıf kurma işleminin şekli 363

2.1.2. Vakıf kurma işleminin ehliyet . 364

2.1.3. Vakıf senedinin içeriği 365

2.1.4. Vakıf kurma işleminin geri alınması . 366

2.2. Vakfın tüzel kişilik kazanması 367

2.2.1. Vakfın tescili . 367

2.2.2. Vakfın tescilinin hukuki sonuçları 369

3. VAKIF KURMA İŞLEMİ İLE TAHSİS EDİLECEK MALVARLIĞI

DEĞERLERİ: VAKIFTA MAL UNSURU. 372

3.1. Tahsis edilecek mal varlığı değerleri 372

3.2. Tahsis edilen malvarlığı değerlerinin amacı gerçekleştirmeye yeterli

olmaması . 373

4. VAKFIN AMACI 375

4.1. Vakfın amacının belirli olması 375

4.2. Vakfın amacının sürekli olması . 376

4.3. Vakfın amacının yasak amaçlardan olmaması 376

4.4. Vakfın amacının imkânsız olmaması 376

4.5. Ticari işletme işletmek amacı ile vakıf kurulup kurulamayacağı

sorunu . 376

5. VAKFIN ÖRGÜTÜ 378

5.1. Vakfın zorunlu organı: Yönetim organı 378

5.2. Yönetim organının görevleri . 379

5.3. Vakfın seçimlik organları 380

5.4. Vakıf yöneticilerinin görevden uzaklaştırılmaları ve görevlerinin

sona ermesi . 381

5.5. Vakıfların şube ve temsilcilik açmasına ilişkin esaslar . 382

5.6. Vakıfların uluslararası faaliyette bulunmalarına ilişkin esaslar . 383

6. VAKFIN YÖNETİMİNİN ŞEKLİNİN, AMACININ VE MALLARININ

DEĞİŞTİRİLMESİ. 384

6.1. Vakfın örgütünün, yönetim şeklinin ve işleyişinin değiştirilmesi . 384

6.2. Vakfın amacının değiştirilmesi 384

6.3. Vakfın mallarının değiştirilmesi 385

7. VAKFIN DENETİMİ 387

7.1. Genel olarak 387

7.2. Denetimin kapsamı . 388xxv

7.2.1. Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından yapılan denetimin

kapsamı . 388

7.2.2. İç denetimin kapsamı 388

8. VAKIFTAN YARARLANANLARIN HUKUKİ DURUMU. 390

9. VAKFIN SONA ERMESİ 391

9.1. Sona erme sebepleri 391

9.2. Vakfın kendiliğinden sona ermesi . 391

9.3. Vakfın mahkeme kararı ile sona erdirilmesi . 392

9.4. Vakfın, vakıf kuranın alacaklılarının ve saklı pay sahibi mirasçıların

itirazı üzerine sona ermesi 392

9.5. Sona ermenin sonuçları . 393

9.5.1. Tasfiye . 393

9.5.2. Tahsis 393

9.5.3. Vakfın sicil kayıtlarının silinmesi ve ilân . 394