Türk Hukuk Tarihi

içindekiler

BİRİNCİ KİTAP: ORTA ASYA DÖNEMİ TÜRK HUKUKU

GİRİŞ: HUKUK TARİHİ BİLİMİNİN KONUSU VE TANIMI .............................. 3

BİRİNCİ BÖLÜM ORTA ASYA DÖNEMİ TÜRK DEVLETLERİ

I. HUN DEVLETİ (MÖ. IV. YY.-MS 4. YY):........................................................... 7

II. GÖKTÜRK DEVLETİ (MS. 552-MS. 742):........................................................... 9

III. UYGUR DEVLETİ (745-1209):............................................................................ 9

IV. ORTAASYA DÖNEMİNDE TÜRKLERİN DİNİ İNANIŞLARI: .................. 10

İKİNCİ BÖLÜM ORTA ASYA DÖNEMİ TÜRK HUKUKU

I. ORTA ASYA DÖNEMİ TÜRK HUKUKU'NDA TÜRK DEVLETLERİNİN YAPISI VE İŞLEYİŞİ: 11

A. HAKAN:.............................................................................................................. 12

B. KURULTAY:....................................................................................................... 13

C. VEZİRLER:.......................................................................................................... 13

Ç. TÖRE:................................................................................................................... 13

II. CEZA HUKUKU:................................................................................................. 14

III. YARGILAMA HUKUKU:.................... :........................................................... 15

IV. AİLE HUKUKU:................................................................................................. 15

İKİNCİ KİTAP: İSLAM ETKİSİNDEKİ TÜRK HUKUKU

BİRİNCİ BÖLÜM

TÜRKLERİN MÜSLÜMAN OLMASI VE KURDUKLARI DEVLETLER

I. TÜRKLERİN MÜSLÜMAN OLMASI:................................................................ 19

II. İSLAMİYET SONRASINDA KURULAN TÜRK DEVLETLERİ:................... 20

A. TOLUNOĞLU DEVLETİ (868-905):.................................................................. 20

B. İHŞİDİLER (935-969):......................................................................................... 20

C. KARAHANLILAR (940-1040):........................................................................... 20

Ç.GAZNELİLER (963-1187):.................................................................................. 22

D.EYYÜBILER (1171-1462):...................................................................... 23

E. MEMLÛK DEVLETÎ (1250-1517):.......................................................... 24

F.FATİM İLER............................................................................................. 26

G. SELÇUKLULAR:...................................................................................... 26

1. Giriş:............................................................................................................ 26

a. Emeviler (40-132/660-750):........................................................................ 26

b. Abbasiler (750-1258):................................................................................ 28

2. Büyük Selçuklu Devleti:............................................................................. 33

3. Anadolu Selçuklu Devleti (1074-1277):..................................................... 35

Ğ. İLHANLILAR:.......................................................................................... 36

K. OSMANLI DEVLETİ:............................................................................. 37

İKİNCİ BÖLÜM İSLAM HUKUKU

I. İSLAM HUKUKU'NUN TANIMI, ÖZELLİKLERİ VE KISIMLARI:.... 39

A. İSLAM HUKUKU'NUN TANIMI:......................................................... 39

B. İSLAM HUKUKU'NUN ÖZELLİKLERİ:............................................... 41

1. Bu Hukukun Kaynağının İlahi Oluşu:........................................................ 41

2. Hukuk Mezheplerinin (Ekolleri) Doktrin İşlevi Görmesi:.......................... 42

3. İslam Hukuku'nun Dinamizmi.................................................................... 42

4. Yaptırımlarının İki Alana Ait Oluşu:.......................................................... 45

5. Kaynaklarının Özgünlüğü:.......................................................................... 45

6.İslâm Hukukçularının Hukuk Bilimine Katkıları:....................................... 46

7.İslam Hukukunun Diğer Hukuklar Üzerindeki Etkileri:............................. 46

C. İSLAM HUKUKUNUN TÜRK HUKUKU AÇISINDAN ÖNEMİ:...... 47

Ç. İSLAM HUKUKUNUN KISIMLARI:.................................................... 47

1. Birinci Ayırım: Geniş Anlamda İslam Hukukunun 'Usul-ü Fıkıh' ve 'Füru-u Fıkıh' diye ikiye ayrılması: 47

2. İkinci Ayırım: İslam Hukuku'nun, İbadat, Münakehat (Aile Hukuku), Muamelat (Özel Hukuk) ve Ukubat (Ceza Hukuku) şeklinde üçe Ayrılması:.................................................................................................................. 47

3. Üçüncü Ayırım: İslam Hukuku'nun Batı Hukuk Anlayışına Göre Sınıflandırılması: 48

a. İslam Kamu Hukuku:.................................................................................. 48

b. İslam Özel Hukuku:.................................................................................... 49

4. Dördüncü Ayırım: Hukukun Genel Prensipleri (Kavaid-i Külliye=

Kavaid- Fıkhiye= Temel Hukuk Kuralları):.................................................... 49

D. İSLAM HUKUKU METODOLOJİSİNİN (USUL-Ü FIKH) TANIMI:. 51

1. Terim Anlamı:................................................................................................ 51

2.Usul-ü Fıkh'ın (İslam Hukuk Metodolojisinin) Önemi:................................ 53

3. İslam Hukuk Metodolojisinin Konusu:......................................................... 53

4. İslam Hukuk Usulcüsü (Metodolog) ile İslam hukukçusunun (Fakih, Müctehid)Çalışma Yöntemi: 53

6. İslam Hukuku Metodolojisinin Yazım Metotları:.......................................... 54

E. İSLAM HUKUK BİLİMİNİN DOĞUŞU VE GEÇİRDİĞİ DEVRELER:........ 56

1. İslam Hukuk Biliminin Doğuşu:.................................................................... 56

2. İslam Hukuku'nun Geçirdiği Tarih Devreleri:............................................... 56

a.İslam Hukuku Doğarken Çağdaşı Olan Hukuk Sistemleri:........................... 56

aa. Sasani (İran) Hukuku:........................................................................... 57

bb. Roma Hukuku:..................................................................................... 57

cc. Yahudilik Hukuku (Jewish Law):......................................................... 59

dd. Hristiyanlık ve Kilise Hukuku (Canonic Law):.................................... 59

ee. Cahiliye Döneminde Hukuk:................................................................. 59

ff. İngiliz (Anglo-Sakson) Hukuku:........................................................... 60

b. İslam Hukuku'nun Oluşumu:........................................................................ 60

aa. Birinci Dönem: Hz. Peygamber Devrinde Hukuk (1-11/622-632):...... 62

bb. İkinci Dönem: Sahabe Devrinde Hukuk (11-41 /632-661):................. 65

cc. Tabiiler (40-120/ 660-738) veya Emeviler Devrinde

(40-132/661-750) Hukuk:........................................................................... 68

dd. Üçüncü Dönem: Müçtehit İmamlar Devri (132-335 / 750-860).......... 70

F. TÜRK DEVLETLERİNDE İSLAM HUKUKU:................................................. 72

1. Karahanlılar ve Selçuklular Döneminde Hukuk:............................................ 72

2. Osmanlı Döneminde Hukukun Gelişimi:...................................................... 73

G. YORUM KURALLARI:..................................................................................... 73

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM KAYNAKLAR

Ğ.ORTAASYA DÖNEMİ TÜRK HUKUKUNUN KAYNAKLARİ: 81

II. İSLAM ETKİSİ ALTINDAKİ TÜRK HUKUKUNUN KAYNAKLARI:.......... 83

A. ASLİ KAYNAKLAR (ŞER'İ DELİLLER).......................................................... 84

1.Kitap:............................................................................................................. 84

2. Sünnet:.......................................................................................................... 86

a.Sünnet Çeşitleri:............................................................................................. 86

b.Hadîs Rivayetinde Aranan Koşullar:.............................................................. 87

c.Hadîste, senet-metin münasebetleri:............................................................... 88

ç.Sünnetin kaynak değeri:................................................................................. 88

d.Mürsel (münkatı-kopuk) hadîs kabul edilebilir mi?.................................... 89

e.Sahîh hadîsi kabul etmek için gereken koşullar:......................................... 89

f.Hz. Peygamber'in işlerinin kaynak değeri:................................................. 90

g.Sünnetin İşlevi:.......................................................................................... 90

ğ.Hadîslerin Yazılması, Büyük Hadîs Koleksiyonları ve CD' ler:................. 91

3. İcma:.............................................................................................................. 91

4. Kıyas:............................................................................................................. 94

a.Kıyasın Koşulları:........................................................................................... 97

b. Kıyasın kaynak değeri:................................................................................... 98

B. İKİNCİL (TALİ) KAYNAKLAR......................................................................... 98

1. İstihsan:........................................................................................................... 98

2. Kamu Yaran:................................................................................................. 100

3. îstishab:......................................................................................................... 105

4. Örf ve Adetler:.............................................................................................. 106

5. Sahabe'nin Hukuki Görüşleri:....................................................................... 107

6. İlahi veya Gayri İlahi Eski Hukuk Sistemleri:............................................... 108

7. Kötülüğe Götüren Herşeyin Kötü Sayılması (Zerayi):.................................. 109

8. İçtihad:.......................................................................................................... 109

a. İctihad Ehliyetinin Şartlan:............................................................................ 110

b. İçtihadın Yerinde Yapılması Şartı:................................................................ 110

e. İçtihadın kaynak olarak değeri:...................................................................... 111

ç. İçtihadın Bütünlüğü:..................................................................................... 111

d. Müçtehidin kısımları:.................................................................................... 112

e. Fetva ve yargı:............................................................................................... 112

f.Fetva ile yargı arasındaki farklar:.................................................................. 113

g. Taklid ve İttiba:............................................................................................. 113

C. OSMANLI'DA KAYNAKLAR:........................................................................ 114

1. Teorik Esaslar: Medine Vesikası:.................................................................. 114

2. Osmanlı Kanunnnameleri:............................................................................. 116

3. Kanun-i Esasi:............................................................................................... 117

4. Hukuk Kitapları:........................................................................................... 117

5. Fetva Mecmuaları:........................................................................................ 120

6. Şer'iye Sicilleri:............................................................................................. 120

7. Başbakanlık Osmanlı Arşivindeki Belgeler:................................................. 121

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM HUKUK MEZHEPLERİ (HUKUK EKOLLERİ)

GİRİŞ................................................................................................................... 123

HUKUK MEZHEPLERİ.................................................................................... 126

A. HANEFİ MEZHEBİ.......................................................................................... 126

B.ŞAFİİ MEZHEBİ:.............................................................................................. 133

C.MALİKİ MEZHEBİ:.......................................................................................... 134

Ç.HANBELİ MEZHEBİ:....................................................................................... 135

D. SÜNNÎ OLMAYAN MEZHEPLER:................................................................. 136

1. Caferiye Mezhebi:......................................................................................... 137

1. Zeydiye:........................................................................................................ 137

E. YAŞAMAYAN İSLAM HUKUKU MEZHEPLERİ:....................................... 138

1. Zahiriye Mezhebi:......................................................................................... 138

BEŞİNCİ BÖLÜM MECELLE DEKİ TEMEL (DOĞAL) HUKUK KURALLARI

I. MECELLE VE KANUNLAŞTIRMANIN NEDENLERİ:................................. 139

II. MECELLE ŞERHLERİ:..................................................................................... 140

III. MECELLE'DEKİ TEMEL KURALLAR:......................................................... 141

IV. MECELLE'DE BULUNAN KAMU HUKUKU KURALLARI:.................... 141

A. YORUM KURALLARI:................................................................................... 141

B. ZAMANAŞIMI İLE İLGİLİ MECELLE'DEKİ TEMEL KURALLAR:........... 145

C. ZARURET HALİ İLE İLGİLİ MECELLE MADDELERİ:.............................. 146

Ç. İŞTİRAK HALİ İLE İLGİLİ MADDELER:..................................................... 146

D. KAMU YARARI İLE İLGİLİ MADDELER:................................................... 147

E. ÖRF VE ADETLE İLGİLİ MADDELER:........................................................ 149

F.YARGILAMA HUKUKU İLE İLGİLİ MADDELER:.................................... 150

V. MECELLE'DE BULUNAN ÖZEL HUKUKLA İLGİLİ TEMEL (DOĞAL) KURALLAR: 151

ALTINCI BÖLÜM İNSANIN ÖZGÜRLÜĞÜ KAVRAMI

I. HAK, ÖZGÜRLÜK VE HUKUK KAVRAMLARI:......................................... 155

A.HAK KAVRAMI........................................................................................... 155

1. Sözlükte ve Kaynaklarda "Hak" Kavramı:.................................................... 155

2. "Hakkın" Terim Anlamı:.............................................................................. 156

B. HUKUK KAVRAMI:........................................................................................ 157

C. DİĞER KAVRAMLAR:.................................................................................... 158

1. Hak ve Özgürlük İlişkisi:............................................................................. 158

2. Osmanlı Hukukunda İnsan Hakları Teorisi:................................................. 160

II. TÜRK KAMU HUKUKU TARİHİNDE VE ÖZELLİKLE OSMANLI KAMU HUKUKU'NDA ÖZGÜRLÜK KAVRAMI: 161

A.GENEL OLARAK:............................................................................................ 161

B. İNSANA BAKIŞ BİÇİMİ:............................................................................. 164

C. TÜRK DEVLETLERİNDE İNSAN HAKLARI UYGULAMASI..................171

III. GENEL OLARAK FELSEFEDE İRADE ÖZGÜRLÜĞÜ KAVRAMI......... 171

A. İDEALİST ÖZGÜRLÜK ANLAYIŞI:............................................................. 172

1. Aşkın Özgürlük Anlayışı:............................................................................ 172

2. Hristiyanlık Özgürlük Anlayışı:................................................................... 173

a. Genel Olarak:............................................................................................... 173

b. Hristiyanlık Mezhepleri:............................................................................... 175

aa. Katolik Mezhebi:.................................................................................. 175

bb. Ortodoks (Doğu Roma) Kilisesi:........................................................ 177

cc. Protestanlık......................................................................................... 178

3. Akılcı Özgürlük Anlayışı:............................................................................ 180

4. Tine Bağlı Özgürlük.................................................................................... 181

B. MATERYALİST ÖZGÜRLÜK ANLAYIŞI................................................... 181

1. Maddeci Özgürlük Anlayışı:............................................................................. 181

2. Bağdaştırıcı Yaklaşımların Özgürlük Anlayışı:................................................. 181

C. ARİSTO, AKILCI ÖZGÜRLÜK ANLAYIŞI VE ESKİ HUKUKUMUZ..... 182

IV. TÜRK KAMU HUKUKU TARİHİNDE ÖZELLİKLE OSMANLI HUKUK

DÜŞÜNCESİNDE İRADE ÖZGÜRLÜĞÜ:...................................................... 187

A. CEBRİYE (FATALİZM)................................................................................ 188

B. KADERİYE VE MUTEZİLE.......................................................................... 188

C. EHL-İ SÜNNET:............................................................................................. 190

1. Eş'arilik:............................................................................................................. 190

2. Maturidilik:....................................................................................................... 191

3. Selefilik:............................................................................................................ 192

4. Maturidilikle Eş'arilik Arasındaki Farklar:........................................................ 192

5. Değerlendirme:.................................................................................................. 193

YEDİNCİ BÖLÜM EŞİTLİK VE GAYRİ MÜSLİMLER

I. GENEL OLARAK EŞİTLİK:........................................................................... 195

II. TEORİK PRENSİPLER:........................................................................................ 196

A. YASA ÖNÜNDE EŞİTLİK:........................................................................... 196

B. FIRSAT EŞİTLİĞİ:......................................................................................... 199

C. YARGILAMA MAKAMI ÖNÜNDE (=MAHKEMEDE) EŞİTLİK:........... 200

III. GAYRİMÜSLİM AZINLIĞIN (ZİMMİ VE MÜSTE'MENLER) DURUMU:.. 205

A.ZİMMİ'LİK:..................................................................................................... 205

1. Zimmiliğin Ortaya Çıkışı:.................................................................................. 206

2. Zimmilerin hak ve ödevleri :.............................................................................. 207

B. MÜSTE'MENLIK............................................................................................ 209

IV. KÖLELİK.............................................................................................................. 209

SEKİZİNCİ BÖLÜM KADIN HAKLARI

I. TARİHTE KADIN:........................................................................................... 213

II. YAHUDİLİK VE HRISTİYANLIKTA KADIN.................................................. 214

A. YAHUDİLİKTE KADIN................................................................................ 214

B. HRISTİYANLIKTA KADIN:......................................................................... 214

III. AVRUPA'DA KADIN:........................................................................................ 214

IV. ORTAASYA DÖNEMİ TÜRK HUKUKUNDA KADIN:................................. 215

V. İSLAM ETKİSİ ALTINDAKİ TÜRK HUKUKUNDA KADIN:......................... 215

A. KADIN VE İSLÂM HUKUKU:......................................................................... 218

B. OSMANLI-TÜRK KAMU HUKUKU VE KADIN:.................................... 218

1. Teoride Seçme Hakkı:...................................................................................... 218

2. Osmanlı Uygulamasında Seçme Hakkı:.......................................................... 219

3. Kadının Seçilme ve Kamu Görevi Yapma Hak ve Görevi:.............................. 219

4. Kadının Hakimlik Yapması:............................................................................ 223

5. Kadının Tanıklığı:............................................................................................ 224

C.OSMANLI-TÜRK ÖZEL HUKUKU VE KADIN:...................................... 226

1. Miras Hukuku:................................................................................................ 226

2. Poligami (Çok Kadınla Evlilik) Konusu:......................................................... 227

3. Boşanma Hukuku:.......................................................................................... 228

a.İslam Hukuku'nda:.......................................................................................... 228

b. İslam Hukukunda Adli Boşanma veya Evlenmenin Feshi:.............................. 229

e. Osmanlı-Türk Uygulamasında Boşanma:........................................................ 230

4. Kadının Mülkiyet Hakkı:................................................................................. 232

Ç. OSMANLI DEVLET YÖNETİMİNDE KADIN ........................................ 232

DOKUZUNCU BÖLÜM ÖRFİ HUKUK

I. HUKUKUN ÖRFİ VE ŞER'İ DİYE İKİYE AYRILMASI:.................................. 239

A. "ÖRFİ HUKUK. İSLAM HUKUKUNUN OTORİTEYE TANIDIĞI İÇİ BOŞ YASAMA YETKİSİNİN KULLANILMASINDAN İBARETTİR." GÖRÜŞÜ:.................................................................................. 239

B."ÖRFİ HUKUK, İSLAM HUKUKUNUN DIŞINDAKİ BİR HUKUKTUR." GÖRÜŞÜ: 242

III. OSMANLI'DA İCTİHAD ÖZGÜRLÜĞÜ VE RESMİ MEZHEP SORUNU: 245

A. OSMANLI'DA İCTİHAD ÖZGÜRLÜĞÜ:................................................. 245

B. OSMANLI'DA RESMİ MEZHEP SORUNU:............................................. 246

C.KADININ POZİTİF HUKUKLA BAĞLI OLMASI:.................................. 250

ONUNCU BÖLÜM İNSAN HAKLARININ SINIFLANDIRILMASI (TEORİ VE PRATİK)

I. KLASİK (KİŞİSEL) HAKLAR VE ÖDEVLER.................................................... 254

A. YAŞAMA HAKKI:....................................................................................... 254

B. HAK ARAMA VE YASAL YARGILAMA HAKKI (YASAL VE

KİŞİSEL CEZA):................................................................................................ 256

C. ÖZEL HAYATIN GİZLİLİĞİNİN KORUNMASI...................................... 257

Ç. KONUT DOKUNULMAZLIĞI.................................................................... 258

D. İLETİŞİM SERBESTLİĞİ............................................................................. 258

E.SEYAHAT VE YERLEŞME ÖZGÜRLÜĞÜ VE HAKKI........................... 258

F.DİN VE VİCDAN ÖZGÜRLÜĞÜ.................................................................. 259

G. DÜŞÜNCE VE KANAATLARIN AÇIKLANMASI HAKKİ:....................... 259

K. BİLİM VE SANAT ÖZGÜRLÜĞÜ................................................................ 261

L. TOPLANTI VE DERNEK KURMA HAKKI................................................... 262

M. CEVAP HAKKI............................................................................................... 262

II. SİYASAL HAKLAR VE ÖDEVLER.............................................................. 263

A. VATANDAŞLIK HAKKI VE ÖDEVİ............................................................ 263

B. SEÇME VE SEÇİLME HAKKI........................................................................ 264

C. KAMU HİZMETLERİNE GİRME HAKKI..................................................... 265

III. SOSYAL VE EKONOMİK HAKLAR VE ÖDEVLER................................. 265

A. AİLENİN KORUNMASI:................................................................................ 265

B. ÇALIŞMA HAK VE ÖDEVİ........................................................................... 266

C. SENDİKA KURMA HAKKI............................................................................ 266

Ç. TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ VE GREV HAKKI................................................ 266

D. SOSYAL GÜVENLİK HAKKI........................................................................ 268

E. SAĞLIK HAKKI............................................................................................... 269

F.ÇEVRE HAKKI................................................................................................ 269

G. BARIŞ HAKKİ................................................................................................. 271

V. HAK VE ÖZGÜRLÜKLERİN SINIRLANMASI VE KORUNMASI:.......... 272

A HAK VE ÖZGÜRLÜKLERİN İNSANLARA KARŞI SINIRLANMASI...... 272

2. Önceki Hukukta Hak ve Özgürlüklerin İnsanlara Karşı Sınırlanması:.......... 274

B. HAK VE ÖZGÜRLÜKLERİN DEVLET GÜCÜNE KARŞI KORUNMASI ...275

C. DİRENME:........................................................................................................ 276

ONBİRİNCİ BÖLÜM MUHALEFET HAKKI

1. TEORİK ESASLAR:......................................................................................... 281

A. MUHALEFET KAVRAMININ ETİMOLOJİSİ VE TERMİNOLOJİSİ:...... 281

B. MEZHEPLER AÇISINDAN MUHALEFET KAVRAMI:............................. 283

1. Pasif Muhalefet Yanlıları (Tez):.................................................................... 284

2. Haricilerin Muhalefet Anlayışı (Huruc-Çıkış Ekolü) (Antitez):.................... 285

3. Ortak Yarar Ekolü:....................................................................................... 285

C. AZINLIKLAR VE MUHALEFET:.................................................................. 286

1. Mekke'nin Fethinden Önce:.......................................................................... 286

2. Mekke'nin Fethinden Sonra:......................................................................... 286

Ç.İÇTİHAT VE YASAMA MECLİSİNDE MUHALEFET HAKKI:................ 287

D. LİDERLİK MODELLERİ AÇISINDAN MUHALEFET:............................... 287

1. Hz. Peygamber ve Dört Halife Dönemi:....................................................... 288

2. Şia'nın İmamet Modeli:................................................................................. 290

3.Saltanat Modeli:...................................................................................... 291

II. OSMANLI UYGULAMASI:.................................................................... 292

A. GENEL OLARAK:.................................................................................... 292

B. OSMANLI DEVLETİNDE MUHALEFET GRUPLARI:........................ 295

Siyasi Muhalefet:................................................................................... 295

a. Makro Açıdan (Resmi Mezhebe Muhalefet Eden Gruplar) :................. 295

b. Mikro Açıdan Osmanlı'da Muhalefet Grupları: (iktidar Olmak İçin Muhalefet): 296

aa. Saray:................................................................................................... 296

bb. Padişah Şehzadeleri:............................................................................ 296

cc. Padişah Aileleri:................................................................................... 297

dd. Jön Türkler-İttihat ve Terakki:............................................................. 297

ee. Baskı Grubu olarak Muhalefet:(Osmanlı'ya Karşı Muhalefet Olarak

Azınlıklar):........................................................................................... 297

ff. Sosyal Sınıflar ve Muhalefet:................................................................ 298

2. Siyasi Olmayan Muhalefet (Hanefilik ve Muhalefet):............................ 299

ONİKlNCİ BÖLÜM YASAMA VE YÜRÜTME

I. YASAMA:.................................................................................................. 303

A. TEORİK ESASLAR:.................................................................................. 303

1. İlk Dönem Uygulaması:......................................................................... 305

2. Şura Meclisinin (Legislature) Oluşum Biçimi ve Özellikleri:................. 306

3. Şura Meclisi- Hükümdar İlişkileri:........................................................ 307

B. OSMANLI UYGULAMASI (DİVAN-I HÜMAYUN VE TANZİMAT DÖNEMİNDE KURULAN MECLİSLER): 309

II. YÜRÜTME:............................................................................................... 311

A. TOTALİTERIZM, DEMOKRASİ VE TEORİK ESASLAR:................... 311

B. OSMANLI UYGULAMASI:.................................................................... 314

D. SEÇİM:...................................................................................................... 317

1. Teorik Esaslar:....................................................................................... 317

aa. Çoğunluğun görüşü:............................................................................. 318

bb. Medine'li Ensar'ın görüşü:................................................................... 319

cc. Hz. Ali'nin Görüşü:.............................................................................. 319

2. Mezheplerin Yaklaşımı:......................................................................... 320

3. Padişahın Seçilmesi:.............................................................................. 322

4. Padişahın Özellikleri:............................................................................. 324

5. Padişahın Görevleri ve Yetkileri:........................................................... 325

a. Sultan'ın Sınırlı Yasama Fonksiyonu:.................................................... 325

b. Sultan'ın Yürütme Fonksiyonu:............................................................. 325

c. Sultanın Yargı Fonksiyonu:................................................................... 326

7. Osmanlılarda Kardeş Katli:.................................................................... 328

8. Osmanlı'nın Duraklama ve Yıkılış Nedenleri ....................................... 331

ONÜÇÜNCÜ BÖLÜM YARGI FONKSİYONU

I. HUN, UYGUR VE GÖKTÜRK DEVLETLERİNDE YARGI FONKSİYONU: ..333

II. GENEL ESASLAR:............................................................................................... 334

.111. İSLAM YARGI TARİHİ:................................................................................. 342

3. Emeviler Döneminde Yargı Fonksiyonu (40-132/660-750):................. 348

4. Abbasiler Dönemi'nde Yargı Fonksiyon ve Bağımsızlığı(750-1258):... 348

IV. KADIDA ARANAN KOŞULLAR:.................................................................... 349

1. Kadıda aranan adalet koşulu:.................................................................. 350

2. Hakimde aranan hukuk bilgisi koşulu:.................................................. 352

V. YARGI BAĞIMSIZLIĞININ KORUNMASI..................................................... 353

A. YARGI BAĞIMSIZLIĞININ YASAMAYA KARŞI KORUNMASI:.............. 353

B. YARGI BAĞIMSIZLIĞININ YARGIYA KARŞI KORUNMASI:................... 355

C. YARGİ BAĞIMSIZLIĞININ ÜÇÜNCÜ KİŞİLERE KARŞI KORUNMASI:.. 356

1. GENEL OLARAK:............................................................................... 356

2. YARGILAMANIN HERKESE AÇİK OLMASI (ALENİLİĞİ):....... 35.8

3. ADALETİN ZAMANINDA DAĞITILMASI:................................... 359

a. Teoride:.................................................................................................. 359

b. Osmanlı uygulamasında:....................................................................... 360

5. TUTUKLAMANIN ÖNLEM (TEDBİR) OLMASI:........................... 360

6. İSPAT ARAÇLARINDA YARGI FONKSİYON VE BAĞIMSIZLIĞINA İLİŞKİN ESASLAR: 361

a. Hukuki Emniyet:.................................................................................... 361

b. Kamu Davası:........................................................................................ 362

c. Kanıt (delil) getirme, karine ve mantık................................................... 363

ç. İsbat yükü:............................................................................................. 363

VI. YARGININ DENETİMİ...................................................................................... 365

A. DENETİM MEKANİZMALARI:....................................................... 366

1. Yargının Kamuoyu Tarafından Denetimi:.............................................. 367

2. Yargının Müşahitler (Şühudü'l-Hal) Tarafından Denetimi:................... 367

3. Yargının Merkezi İdare ve Muhtesib (ombdusman) Tarafından Denetimi: ..367

a. Yargının Merkezi İdare Tarafından Denetimi:....................................... 367

b. Yargının Muhtesib (Ombdusman, Kamu Denetçisi) Tarafından Denetimi:. 369

4. Osmanlı Öncesinde Yargı'mn Yargı Tarafından Denetimi:................... 371

5. İslam Hukuku'nda Yargının Divan-ı Mezalim Tarafından Denetimi:..... 374

ONDÖRDÜNCÜ BÖLÜM OSMANLI'DA YARGI FONKSİYONU (KLASİK DÖNEM)

I. KADI:.................................................................................................................. 378

A. ASKERİ SINIF, İLMİYE SINIFI VE YARGI SINIFI:.................................... 378

B. KADININ TANIMI, ÇEŞİTLERİ VE ÖZELLİKLERİ:.................................... 380

1. Tanımı:........................................................................................................... 380

2. Yeri ve Önemi:.............................................................................................. 380

3. Kadı Stajyerliği:............................................................................................. 381

4. Kadı Atanması:.............................................................................................. 382

5. Kadılık Süresi:............................................................................................... 387

6. Kadı ve Hakim:............................................................................................. 388

7. Kadının Sınırlanması:.................................................................................... 389

a. Yer İtibariyle Sınırlanma:.............................................................................. 389

b. Konu İtibariyle Sınırlanması:......................................................................... 389

aa. Teorik Esaslar:...................................................................................... 389

bb. Osmanlı Uygulamasında:..................................................................... 390

8. Osmanlı kadısı hukuk ve ceza davalarına bakar:........................................... 391

9. Kadının Halk Yığınları İle İlişkisi:................................................................ 392

10. Kadı'nın Devlet Yönetimi ile İlişkisi:........................................................... 392

a. Teorik Esaslar:............................................................................................... 392

b. Osmanlı Uygulaması:.................................................................................... 395

11. Kadılık Çeşitleri:.......................................................................................... 401

12. Kadının Maaşı:........................................................................................... 402

13. İstanbul (Başkent) Kadısı:........................................................................... 405

14. Kadının Emri Altında Çalışanlar:................................................................. 406

a. Naib:........................................................................................... 406

b. Müşahitler veya Şühudü'l-hal:............................................................... 408

15. Yargılama Yeri:........................................................................................... 409

16. Kadının Görevden Azli:............................................................................... 409

a. Teorik Esaslar:....................................................................................... 409

b. Osmanlı Uygulaması:............................................................................ 412

C. NİŞANCI:.................................................................................................. -413

Ç. KAZASKER:............................................................................................... 413

1. Mahiyeti:....................................................................................................... 413

2. Kazaskerin Görevleri:.................................................................................... 414

3. Kazaskerin Yetkileri:..................................................................................... 415

4. Kazaskerlik ve Yargı Bağımsızlığı................................................................ 416

D. ŞEYHÜLİSLAM:........................................................................................ 416

E. DİVAN-I HÜMAYUN VE DİĞER DİVANLAR:.................................... 417

1. Divan-ı Hümayun:......................................................................................... 417

2. Yargı Kuvveti İçerisinde Diğer Divanlar:...................................................... 419

a. Cuma Divanı:............................................................................................... 419

b. Çarşamba Divanı:........................................................................................ 420

c. Ayak Divanı................................................................................................ 420

ç. Eyalet Valisinin Divanı:............................................................................... 420

F.SADRAZAM.................................................................................................... 421

G. PADİŞAH:........................................................................................................ 423

Ğ.OSMANLI'DA KADI KARARLARININ TEMYİZ EDİLMESİ: 424

K. SONUÇ:............................................................................................................ 425

ONBEŞİNCİ BÖLÜM CEZA HUKUKU

I. GİRİŞ:................................................................................................................. 427

TEORİ VE UYGULAMADA CEZA HUKUKUNUN YERİ......................... 427

İSLÂM CEZA HUKUKUNUN TÜRK CEZA HUKUKU İLE İLİŞKİSİ:....... 429

İSLÂM CEZA HUKUKUNUN TARİHÇESİ:................................................. 430

SELÇUKLU VE OSMANLI CEZA HUKUKUNUN TARİHÇESİ:............... 431

CEZA HUKUKUNUN KAYNAKLARI.......................................................... 433

1. Kitap:........................................................................................................... 433

2. Sünnet:........................................................................................................ 433

3. İcma:............................................................................................................ 433

4. Kıyas:.......................................................................................................... 434

5. Kanunnameler:............................................................................................. 434

E. İSLÂM CEZA HUKUKUNUN PRENSİPLERİ:.............................................. 435

1.Toplumun yararını Korumak:....................................................................... 435

2. Suç ve Ceza Arasında Eşitlik:...................................................................... 436

3. Cezanın Caydırıcılığı:.................................................................................. 436

4. Ceza, Suçlunun Kişiliğini İhmal Etmeden, Suçun Zararından Toplumu Korumalıdır: 437

5. İn Dupıo Pro Reo (Şüpheden Sanık Yararlanır) Prensibi:........................... 437

II. SUÇ (CERİME. CÜRÜM):............................................................................... 438

A. SUÇUN TAinİMİ VE UNSURLARI:...................................................... 438

1. Suçun (cerime) Tanımı:................................................................................ 438

2. Suçun Unsurları (Erkanü'l-Cerime):............................................................ 439

a. Kanunilik (meşruiyet, legality) İlkesi:.......................................................... 439

aa. Zaman Açısından Yürürlük:............................................................... 440

bb. Yer Açısından Yürürlük:................................................................... 440

b. Suçun Maddi Unsuru:................................................................................. 441

aa. Teşebbüs (Şüru' fi'l-cerime):............................................................... 441

bb. Suça İştirak:....................................................................................... 442

c. Manevi Unsur:.................. 442

aa. Kanunu Bilmemek Mazeret Sayılabilir: 442

bb. Hukuka Uygunluk Sebepleri:................................................................ 442

cc. Meşru (yasal) savunma ve Izdırar (Zaruret) Hali:.................................. 443

<span