Paylı Mülkiyette ve Elbirliği Mülkiyetinde Ortaklığın Giderilmesi (Paylaşma)

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ iii

KISALTMALAR . v

GİRİŞ 1

I. BÖLÜM:

BİRLİKTE HAK SAHİPLİĞİ VE BİRLİKTE MÜLKİYET

§ 1. BİRLİKTE HAK SAHİPLİĞİ 5

§ 2. BİRLİKTE MÜLKİYET . 7

I.GENEL OLARAK MÜLKİYET HAKKI VE SINIRLI AYNİ HAKLAR . 7

A.Mülkiyet Hakkı 7

B.Sınırlı Ayni Haklar 11

§ 3. PAYLI MÜLKİYET . 13

I.GENEL OLARAK 13

II.PAYLI MÜLKİYETİN KAYNAKLARI 16

A.Paylı Mülkiyetin Kanun Hükmünden Doğması 16

B.Yetkili Makamın İşlemi veya Mahkeme Kararı 18

C.Hukuki İşlem Yoluyla Paylı Mülkiyetin Kurulması 19

III.PAYLI MÜLKİYETİN SONA ERMESİ . 20

A.Genel Olarak 20

B. Paylı Mülkiyetin Yalnızca Paydaşlardan Bir Bölümü İçin Sona Ermesi . 21

1. Payın Devri 21

2. Payın Terki 22

3. Payın Cebri İcra Yoluyla Satılması . 23

4. Paydaşlıktan Çıkarılma 23

C. Paylı Mülkiyetin Bütün Paydaşlar İçin Sona Ermesi . 24

§ 4. ELBİRLİĞİ MÜLKİYETİ 25

I. ELBİRLİĞİ MÜLKİYETİNİ DOĞURAN HALLER . 25

A. Kanun Hükmü 26

B. Sözleşmeler . 26

1. Mal ortaklığı rejimi (TMK m. 256-281) . 26

2. Aile malları ortaklığı (TMK m. 373-385) . 27

3. Adi ortaklık (TBK m. 620-645) 27

C. Mülkiyetin Ortaklık Tarafından Kazanılması . 28

§ 5. KAT İRTİFAKI, KAT MÜLKİYETİ VE DEVRE MÜLKTEKİ DURUM . 28

I. KAT İRTİFAKINDAKİ DURUM . 28

II. KAT MÜLKİYETİNDEKİ DURUM . 31

III. DEVRE MÜLKTEKİ DURUM 33

II. BÖLÜM:

ORTAKLIĞIN GİDERİLMESİ

§ 1. TERİM SORUNU . 37

§ 2. ORTAKLIĞIN GİDERİLMESİNİN ÖNEMİ 43

§ 3. PAYLAŞMA USULLERİ 46

§ 4. PAYLAŞMA ENGELLERİ 49

I. ORTAKLIĞIN DEVAMI (İDAME-İ ŞÜYU) SÖZLEŞMESİ . 49

II. UYGUN OLMAYAN ZAMAN . 51

III. PAYLI MÜLKİYET KONUSUNUN SÜREKLİ BİR AMACA ÖZGÜLENMİŞ OLMASI . 53

A.Kapsam 53

B. Eşyaya Bağlı Mülkiyetteki Durum 54

C. Sürekli Amaca Uygun Kullanma . 57

D.Fiili Paylaşmalardaki Durum . 58

E. Uygulamadaki Durum . 63 ix

IV. KAT İRTİFAKI, KAT MÜLKİYETİ VE DEVRE MÜLKTE PAYLAŞMA ENGELİ 66

A. Kat Mülkiyetindeki Durum 66

B. Kat İrtifakındaki Durum . 67

C. Devre Mülkteki Durum . 68

III. BÖLÜM:

PAYLI MÜLKİYETTE ORTAKLIĞIN RIZAYA DAYALI OLARAK GİDERİLMESİ

§ 1. KAPSAM 71

§ 2. PAYLI MÜLKİYETTE ELDEN PAYLAŞMA YOLUYLA ORTAKLIĞIN GİDERİLMESİ 74

§ 3. PAYLI MÜLKİYETTE PAYLAŞMA SÖZLEŞMESİ 76

I. PAYLAŞMA SÖZLEŞMESİNİN HUKUKİ NİTELİĞİ 76

II.PAYLAŞMA SÖZLEŞMESİ YAPMA EHLİYETİ . 79

A.Tam Ehliyetliler . 79

B. Sınırlı Ehliyetliler 79

C. Sınırlı Ehliyetsizler 84

1.Genel Olarak Sınırlı Ehliyetsizlerin Paylaşma Sözleşmesi Yapması . 84

2.Özel Olarak Vesayet ve Denetim Makamının İznine Tabi İşlemler. 86

D.Tam Ehliyetsizlerin Durumu . 87

III. PAYLAŞMA SÖZLEŞMESİNİN ŞEKLİ . 88

A.Taşınmazlar Bakımından . 88

1. Tapulu Taşınmazlarda . 88

2. Tapusuz Taşınmazlarda . 94

B. Taşınırlar Bakımından . 95

1.Genel Olarak Taşınırlar Bakımından Paylaşma Sözleşmesinin Şekli . 95

2. Özel Şekil Kurallarının Dikkate Alınmasını Gerektiren Durumlar 95 x

a. Motorlu Araçlar, İş Makineleri ve Ziraat Makinelerinin Paylaşılması. 95

b. Paylı Bir Sivil Hava Aracının Paylaşılması 97

c. Paylı Bir Geminin Paylaşılması 99

IV. PAYLAŞMA SÖZLEŞMESİNİN İFASI 101

IV. BÖLÜM:

PAYLI MÜLKİYETTE YARGISAL PAYLAŞMA (ORTAKLIĞIN GİDERİLMESİ DAVASI)

§ 1. GENEL OLARAK YARGISAL PAYLAŞMA (KAZAİ TAKSİM) . 107

§ 2. ORTAKLIĞIN GİDERİLMESİ İSTEMİ . 109

I. ORTAKLIĞIN GİDERİLMESİ İSTEMİNİN HUKUKİ NİTELİĞİ 109

A.Genel Olarak 109

B. Talep Hakkının Hukuki Niteliği 110

1. Yenilik Doğurucu Hak Olduğu Görüşü . 111

2. Yenilik Doğurucu Hak Niteliğini Reddeden Görüşler . 112

II. ORTAKLIĞIN GİDERİLMESİNİ İSTEME HAKKININ KULLANILMASI . 113

§ 3. ORTAKLIĞIN GİDERİLMESİNDE DAVA ŞARTI (ZORUNLU) ARABULUCULUK. 114

I. GENEL OLARAK . 114

II. DAVA ŞARTI ARABULUCULUĞUN KAPSAM ve ETKİSİ . 115

A. Kapsam . 115

B. İcra Edilebilirlik Şerhi 116

C. Tapu Kütüğüne Şerh Seçeneği 117

D. Anlaşamama Hali . 118

§ 4. ORTAKLIĞIN GİDERİLMESİ DAVASI . 118

I. HUKUKİ NİTELİĞİ 118

II.DAVANIN AÇILMASI 123

A.Davanın Tarafları . 123 xi

1. Davacı Taraf 124

2. Davalı Taraf . 126

B. Görevli ve Yetkili Mahkeme . 129

1. Görevli Mahkeme 129

2. Yetkili Mahkeme . 129

C. Bekletici Sorunlar 130

D.Ortaklığın Giderilmesi Davası ve İntifa Hakkı 131

III. ORTAKLIĞIN GİDERİLMESİ HÜKMÜNÜN KURUCU ETKİ TAŞIYIP TAŞIMADIĞI 134

A. Genel Açıklama 134

B. Taşınmazlar Yönünden . 135

C. Taşınırlar Yönünden . 139

§ 5. ORTAKLIĞI GİDERİLECEK EŞYANIN KAPSAMI 141

I. GENEL OLARAK . 141

II.PAYLI MÜLKİYETE (VEYA ELBİRLİĞİ MÜLKİYETİNE) KONU OLAN EŞYA . 141

III.BÜTÜNLEYİCİ PARÇALAR (MÜTEMMİM CÜZLER) . 144

A.Kavram 144

B. Bütünleyici Parça Sayılmanın Hukuki Sonuçları 145

C. Bütünleyici Parça Kuralının İstisnaları 146

1. Taşınır Yapı ve Bitkiler 146

2. Üst Hakkı . 147

3. Haksız İnşaat 147

4. Taşkın İnşaat 148

5. Mecralar . 151

IV. EKLENTİLER . 152

V. MUHDESAT . 154 xii

V. BÖLÜM:

ELBİRLİĞİ MÜLKİYETİNDE ORTAKLIĞIN GİDERİLMESİ

§ 1. GENEL OLARAK 161

§ 2. MAL ORTAKLIĞI REJİMİNDE ORTAKLIĞIN GİDERİLMESİ 162

I. MAL ORTAKLIĞI REJİMİNİN YAPISI . 162

II. ORTAKLIK MALLARINI PAYLAŞMA . 164

A. Mal Ortaklığı Rejiminde Ortaklık Mallarının Kapsamı . 164

B. Mal Ortaklığı Rejiminin Sona Ermesi . 165

C. Tasfiye . 167

1. Paylaşmadan Önce Tasfiye Yapma Gereği 167

2. Tasfiyeye Esas Olacak Değerin Belirlenmesi 167

3. Ekleme . 167

4. Kişisel Mal ile Ortaklık Malı Arasındaki Denkleştirme 168

5. Borçların İlgili Olduğu Mal Kesimi . 168

6. Değer Artış Payı . 169

7. Değerin Belirlenmesi . 169

D.Paylaşma 169

1. Ölüm veya Diğer Bir Mal Rejiminin Kabulü Hâlinde . 169

2. Boşanma veya evliliğin iptali sebebiyle ya da kanun veya mahkeme kararı gereğince mal ayrılığına geçiş hallerinde 170

3. Kişisel Mallar Bakımından 173

E. Aile Konutu ve Ev Eşyasının Özel Durumu 174

F. Diğer Malvarlığı Değerleri Bakımından 181

G.Diğer Paylaşma Kuralları 182

§ 3. AİLE MALLARI ORTAKLIĞINDA ORTAKLIĞIN GİDERİLMESİ 182

I. AİLE MALLARI ORTAKLIĞININ YAPISI 182

II. SONA ERME, TASFİYE ve PAYLAŞMA . 184

A. Sona Erme 184

B. Tasfiye ve Paylaşma . 186

§ 4. MİRAS ORTAKLIĞINDA ORTAKLIĞIN GİDERİLMESİ. 187

I. MİRAS ORTAKLIĞININ YAPISI . 187 xiii

II.MİRAS ORTAKLIĞININ SONE ERMESİ 189

A.Genel Olarak Sona Erme . 189

B. Paylaşma Dışı Sona Erme Halleri . 190

1. Elbirliği Mülkiyetinin Paylı Mülkiyete Dönüştürülmesi . 190

a. Mahkeme Kararıyla Paylı Mülkiyete Geçiş 191

b. İdari Başvuru Yolu ile Paylı Mülkiyete Geçiş 192

2. Miras Ortaklığının Başka Bir Ortaklığa Dönüştürülmesi 194

III.MİRASIN PAYLAŞILMASI . 196

A. Mirası Paylaşmanın Esasları . 196

B. Paylaşmanın Ertelenmesi . 199

1. Miras Bırakanın İradesi 199

2. Mirasçıların İradesi 200

3. Kanun Gereği Erteleme (Ceninin Varlığı Hali) . 201

4. Hakim Kararıyla Erteleme . 202

a. Terekenin Hemen Paylaşılması Terekenin veya Belli Bir Malın Değerini Önemli Oranda Azaltacaksa Hakim Kararıyla Paylaşmanın Ertelenmesi 202

b. Mirasçılardan Birinin Paylaşmadan Önce Tereke Borçlarının Ödenmesini veya Güvenceye Bağlanmasını İstemesi . 203

C. Paylaşma Kuralları 203

IV. TÜM MİRASÇILARIN ANLAŞMASIYLA PAYLAŞMA . 205

A.Genel Olarak 205

B. Elden Paylaşma 205

1. Elden Paylaşmanın Hukuki Niteliği ve Kapsamı . 205

2. Motorlu Kara Araçları Yönünden 208

a. Motorlu Araçların Mülkiyetinin Devrinde Özel Rejim . 208

b. Trafik Siciline Tescil Edilmemiş Araçlar Bakımından . 209

c. Trafik Siciline Kayıtlı Araçlar Bakımından 209

3. İş makineleri ve Ziraat Makineleri Yönünden . 215

4. Sivil Hava Araçları. 216

5. Gemiler. 218

6. Taşınmazlar Yönünden 221 xiv

a. Tapulu Taşınmazlar . 221

b. Tapusuz Taşınmazlar 222

C. Miras Paylaşma Sözleşmesi (Miras Taksim Sözleşmesi) 228

D. Mirasın Paylaşılması Davası 231

1. Davanın Hukuki Niteliği ve Özellikleri . 231

2. Kısmi Paylaşmaya Yönelik Dava 233

3. Davanın Tarafları ve Konusu . 235

a. Davacı . 235

aa. Mirasçılar 235

bb. Mirasçılardan Birinin Alacaklısı 236

b. Davalı 237

aa. Diğer Mirasçılar 237

bb. Diğer Davalılar . 238

c. Davanın Konusu 240

4. Miras Paylaşma Davasında Yetkili ve Görevli Mahkeme . 240

E. Paylaşmanın Gerçekleştirilmesi 241

1. Payların Oluşturulması . 241

2. Payların Özgülenmesi (Tahsis) 241

3. Aile Konutu ve Ev Eşyasının Sağ Kalan Eşe Özgülenmesi . 243

4. Hayvanların Özgülenmesi 246

a. Hayvanlar Hakkındaki Düzenlemenin Yetersizliği 246

b. İsviçre ve Almanya’daki Hukuki Düzenlemeler . 247

c. TMK Miras Hükümlerinin Kıyasen Uygulanabilirliği . 248

d. Ev ve Süs Hayvanlarının Yerel Adetlere, Mirasçıların Kişisel Durumlarına ve Çoğunluk Arzusuna Göre Özgülenmesi 250

e. Ev ve Süs Hayvanının Kıyasen Ev Eşyası Gibi Özgülenmesi 253

f. Ev ve Süs Hayvanının Özellikleri Olan Eşya Gibi Özgülenmesi 254

5. Miras Kalan Paranın Paylaşılması . 256

§ 5. ADİ ORTAKLIKTA PAYLAŞMA 258

I. GENEL OLARAK . 258

II.ADİ ORTAKLIĞIN SONA ERMESİ VE TASFİYESİ 261 xv

A.Sona Erme . 261

B. Tasfiye ve Paylaşma 261

C. Kazanç ve Zararın Paylaşılması 262

D.Tasfiye Usulü . 263

VI. BÖLÜM:

PAYLI MÜLKİYET ve ELBİRLİĞİ MÜLKİYETİNDE ORTAKLIĞIN GİDERİLMESİ YÖNTEMLERİ

§ 1. AYNEN PAYLAŞMA 265

I. GENEL OLARAK . 265

II. TAŞINMAZLARDA AYIRMA (İFRAZ) YOLUYLA AYNEN PAYLAŞMA . 270

A. Ayırma (İfraz) İşleminin İçerik ve Kapsamı . 271

B. Tarım Arazilerinde Ayırma Yoluyla Aynen Paylaşma. 273

1. Tarım Arazilerinde Ayırmaya (İfraza) İlişkin Yasal Sınırlamalar 274

a. Özel Düzenleme Konusu Olması 274

b. Tarım Arazilerinde İfrazın Sınırı ve Bölünemezlik 277

aa. Asgari Tarımsal Arazi Büyüklüğü Ölçütü 277

bb. Yeter Gelirli Tarımsal Arazi Büyüklüğü ve Ekonomik Bütünlük Ölçütü . 279

2. Düzenlemenin Aynen Paylaşma Seçeneğine Etkisi 283

3. İsviçre Hukukundaki Düzenleme 284

C. İmarlı Alanlarda Ayırma İşlemi 285

1. Genel Olarak 285

2. İmarlı Parsellerin Ayrılmasında Yasal Sınırlamalar 286

a. İmarlı Parsel Kavramı 286

b. İmarlı Parsellerde Ayırma (İfraz) İşlemi . 286

3. Plansız Alanlarda Ayırma İşlemi (İK m. 15/VI) . 288

4. Afet Alanlarında Ayırma İşlemi 291

5. İmar Uygulaması Sonucunda Zorunlu Hisselendirme (Şüyulandırma) (İdari İşlemden Doğan Paylı Mülkiyet) . 291 xvi

a. Hisselendirmenin Yapılması 291

b. İmar Uygulamasıyla Ortaya Çıkan Paylı Mülkiyette Ortaklığın Giderilmesi 293

D. Ayırma İşleminin İdarece Onaylanması ve Tapu Kütüğünde Açılacak Yeni Sayfalara Tescil . 295

E. Ayırma İşlemi Sonucunda Hakların, Şerhlerin ve Beyanların Yeni Kütük Sayfalarına Taşınması . 298

1. Genel Olarak 298

2. Yüklü Taşınmaz Yönünden İrtifak Haklarının Taşınması 300

3. Tek Kişiye Ait Taşınmazın Bölünmesinde Rehnin Taşınması veya Paylaştırılması 300

4. Paylı Mülkiyete Konu Taşınmazı Ayırma (Bölünme) Yolu ile (Aynen) Paylaşmada Rehin Hakkının Taşınması 301

5. Aynı Kişilerin Birlikte Mülkiyetindeki Birden Çok Taşınmaz Ayırma İşlemi Yapılmaksızın Aynen Paylaşıldığında Rehin Hakkının Taşınması . 302

6. Yararlanan ve Yüklü Taşınmazın Bölünmesi . 302

7. Şerhler ve Beyanların Taşınması . 303

§ 2. İSTİSNAİ BİR AYNEN PAYLAŞMA YOLU (TBK m. 573) 303

§ 3. KAT MÜLKİYETİNE GEÇİLEREK ORTAKLIĞIN GİDERİLMESİ . 305

I. GENEL OLARAK . 305

A. Kanuni Düzenleme ve Geçiş Koşulları 305

B. Anlaşma Yoluyla Kat Mülkiyetine Geçme . 307

C. Uygulamadaki Durum 309

D. Kat İrtifakına Geçmekle Ortaklığın Giderilememesi . 315

1. Kat İrtifakının Yapısı ve Ortaklığı Gidermeye Elverişsizliği. 315

2. Kat İrtifakına Geçişin İdari Nitelikte Sayılması 318

3. İsviçre Hukukundaki Durum . 319

4. Kat İrtifakında (ve Kat mülkiyetinde) Ortaklığın Giderilmesi Yasağının Kapsamı 320

E. Devre Mülk Kurularak Ortaklığın Giderilememesi 323

F. Bağımsız Bölüm Üzerindeki Ortaklığın Giderilmesi 324 xvii

§ 4. SATIŞ YOLUYLA ORTAKLIĞIN GİDERİLMESİ . 326

I. SATIŞ USULLERİ (PAZARLIK, AÇIK veya KAPALI ARTIRMA) 326

II. SATIŞ İŞLEMİ . 328

A. Taşınırların Satışı 328

1. Satış Yönteminin Belirlenmesi 328

2. Artırmayla Satışa Hazırlık (Artırma İlanı ve Artırma Şartnamesinin Hazırlanması) . 329

3. Artırmanın Yapılması 330

4. Artırmanın Sonuçları . 331

5. Taşınırların Satışında Mülkiyetin Geçişi . 331

6. Özel Durumlar . 331

a. İntifa hakkı ve Elbirliği Mülkiyetine Tabi Mallar . 331

b. Aile Malları Ortaklığındaki Payların Paraya Çevrilmesi 332

B. Taşınmazların Satışı 333

1. Taşınmazların Satış Usulü . 333

2. Artırmaya Hazırlık . 335

a. Artırma İlanı 335

b. Artırma Şartnamesi 336

c. Mükellefiyetler Listesinin Hazırlanması ve Kıymet Takdiri . 336

3. Artırmanın Gerçekleşmesi . 340

4. Artırmanın Tamamlanması 342

VII. BÖLÜM

BİRLİKTE MÜLKİYET HALLERİNİN İÇ İÇE OLMASI DURUMLARINDA ORTAKLIĞIN GİDERİLMESİ SORUNU

I. GENEL OLARAK . 345

II. PAYLI MÜLKİYETTEKİ PAY ÜZERİNDE ELBİRLİĞİ MÜLKİYETİ . 345 xviii

III. ELBİRLİĞİ MÜLKİYETİNDEKİ EŞYANIN BİR KISMI ÜZERİNDE AYRI BİR ELBİRLİĞİ MÜLKİYETİNİN KURULAMAMASI ve İSTİSNAİ DURUMLAR 351

IV. PAYLI MÜLKİYETTE PAY ÜZERİNDE AYRI BİR PAYLI MÜLKİYET BİRLİĞİNİN DOĞMAMASI 354

V. ELBİRLİĞİ MÜLKİYETİNE TABİ BİR MALIN BİR BÖLÜMÜ ÜZERİNDE PAYLI MÜLKİYET KURULAMAMASI 355

VI. KAT İRTİFAKI, KAT MÜLKİYETİ ve DEVRE MÜLKTEKİ DURUM . 356

A. Kat İrtifakında 356

B. Kat Mülkiyetinde 358

C. Devre Mülkte 360

SONUÇ ve DEĞERLENDİRMELER 361

KAYNAKÇA 367