Organ Veya Doku Ticareti Suçu (Tck Madde 91)

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ ........................................................................................................................ III

İÇİNDEKİLER .............................................................................................................. V

KISALTMALAR ........................................................................................................ XI

GİRİŞ .............................................................................................................................1

BİRİNCİ BÖLÜM

GENEL OLARAK ORGAN VE DOKU NAKLİ

I.ORGAN VE DOKU NAKLİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ ..........................................3

II. DOKU VE ORGAN NAKLİNE İLİŞKİN HUKUKİ DÜZENLEMELER ...............5

III. ORGAN VE DOKU NAKLİNE İLİŞKİN TEMEL KAVRAMLAR ......................8

A.Doku ve Organ Kavramı ........................................................................................8

B.Organ ve Doku Nakli ........................................................................................... 10

1.Transplantasyon Terminolojisi ......................................................................... 11

a.Kişinin Kendi Vücudunda Yer Alan Dokuların Yine Kendi Vücuduna Aktarılması (Otogreft Transplantasyonu) .................................................... 12

b.Organ ve Dokunun Kişinin Kendisi Dışında Birine Aktarılması ................. 12

C.İnsan Kökenli Biyolojik Madde ........................................................................... 12

D.Alıcı ve Verici Kavramları ................................................................................... 13

IV.TÜRK HUKUKUNDA ORGAN NAKLİ............................................................... 13

A.Türk Hukukunda Canlıdan Organ Alınması ........................................................ 15

1.Canlı Kişiden Organ Nakli ve Yasal Koşulları ................................................. 16 VI

a.Vericinin Ayırt Etme Gücüne Sahip Olması ve On Sekiz Yaşını Doldurmuş Olması ....................................................................................... 16

b.Akrabalık Şartı ............................................................................................. 17

(1).Genel Olarak ......................................................................................... 17

(2).Çapraz Nakil .......................................................................................... 18

c.Yetkili Kişilerce ve Yetkili Sağlık Kuruluşunda Yapılması ......................... 19

d.Müdahaleden Önce Gerekli İnceleme ve Tetkiklerin Yapılmış Olması ...... 20

e.Rıza ............................................................................................................... 21

(1).Genel Olarak ......................................................................................... 21

(2).Aydınlatma ............................................................................................ 23

f.Alınan Organın Vericinin Hayatını Tehlikeye Atacak Nitelikte Olmaması ..................................................................................................... 24

g.Naklin Daha Üstün Bir Amacı Olması Herhangi Bir Ücret Karşılığı Yapılmaması ................................................................................................ 25

2.Organ ve Doku Naklinde Yasak Haller ............................................................ 26

B.Türk Hukukunda Ölüden Organ Alınması ........................................................... 27

C.Türk Hukukunda Hayvandan Organ Alınması ..................................................... 33

İKİNCİ BÖLÜM

TÜRK CEZA KANUNUNDA ORGAN NAKLİ VEYA ORGAN TİCARETİ SUÇU

I.GENEL OLARAK ORGAN NAKLİ VEYA ORGAN TİCARETİ SUÇU ............... 35

II. YAŞAYAN KİŞİDEN ORGAN VE DOKU ALINMASI SUÇU ........................... 36

A.Genel Olarak ........................................................................................................ 36

B.Suçla Korunan Hukuki Yarar ............................................................................... 37

C.Suçun Unsurları .................................................................................................... 37

1.Tipe Uygunluk .................................................................................................. 37

a.Maddi Unsur ................................................................................................. 37

(1).Fail ........................................................................................................ 37

(2).Mağdur .................................................................................................. 39 VII

(3).Suçun Konusu ....................................................................................... 39

(4).Hareket .................................................................................................. 40

(5). Netice ................................................................................................... 41

b.Manevi Unsur ............................................................................................... 42

D.Hukuka Uygunluk Nedenleri ............................................................................... 43

1.Meşru Savunma ................................................................................................ 43

2.Kanun Hükmünü Yerine Getirme ..................................................................... 44

3.Hakkın Kullanılması ......................................................................................... 45

4.İlgilinin Rızası .................................................................................................. 45

E.Kusurluluğu Kaldıran Nedenler ............................................................................ 46

1.Zorunluluk Hali ................................................................................................ 47

2.Yetkili Amirin Emrini İfa ................................................................................. 49

3.Cebir ve Tehdit ................................................................................................. 49

4.Hata................................................................................................................... 50

F.Suçun Nitelikli Halleri .......................................................................................... 51

1.Suçun Örgüt Faaliyeti Çerçevesinde İşlenmesi ................................................ 51

2.Suçun İşlenmesi Sırasında Mağdurun Ölmesi .................................................. 52

G.Suçun Özel Görünüş Şekilleri .............................................................................. 54

1.Teşebbüs ........................................................................................................... 55

2.İştirak ................................................................................................................ 56

3.İçtima ................................................................................................................ 56

H.Yaptırım, Kovuşturma Usulü, Yetkili Ve Görevli Mahkeme, Zamanaşımı ......... 58

III.ÖLEN KİŞİDEN ORGAN VE DOKU ALINMASI SUÇU.................................... 58

A.Suçla Korunan Hukuki Yarar ............................................................................... 59

B.Suçun Unsurları .................................................................................................... 59

1.Tipe Uygunluk .................................................................................................. 59

a.Maddi Unsur ................................................................................................. 59

(1).Fail ........................................................................................................ 59

(2).Mağdur .................................................................................................. 59

(3).Suçun Konusu ....................................................................................... 60 VIII

(4).Hareket .................................................................................................. 61

(5).Netice .................................................................................................... 62

b.Manevi Unsur ............................................................................................... 63

C.Hukuka Uygunluk Nedenleri ................................................................................ 63

D.Kusurluluğu Kaldıran Nedenler ........................................................................... 64

1.Zorunluluk Hali ................................................................................................ 64

2.Yetkili Amirin Emrini İfa ................................................................................. 65

3.Cebir ve Tehdit ................................................................................................. 65

4.Hata................................................................................................................... 65

E.Suçun Özel Görünüş Şekilleri .............................................................................. 65

1.Teşebbüs ........................................................................................................... 65

2.İştirak ................................................................................................................ 66

3.İçtima ................................................................................................................ 66

F.Yaptırım, Kovuşturma Usulü, Yetkili Ve Görevli Mahkeme, Zamanaşımı .......... 68

IV.ORGAN VE DOKU SATIN ALMA, SATMA, SATILMASINA ARACILIK ETME SUÇU .......................................................................................................... 69

A.Suçla Korunan Hukuki Yarar ............................................................................... 69

B.Suçun Unsurları .................................................................................................... 70

1.Tipe Uygunluk .................................................................................................. 70

a.Maddi Unsur ................................................................................................. 70

(1).Fail ........................................................................................................ 70

(2).Mağdur .................................................................................................. 71

(3).Suçun Konusu ....................................................................................... 72

(4).Hareket .................................................................................................. 72

(i).Satmak ............................................................................................... 72

(ii).Satın Almak ...................................................................................... 74

(iii).Aracılık Etmek ................................................................................. 74

(5).Netice .................................................................................................... 75

b.Manevi Unsur ............................................................................................... 75

C.Hukuka Uygunluk Nedenleri ................................................................................ 76

D.Kusurluluğu Kaldıran Nedenler ........................................................................... 76 IX

1.Genel Olarak ..................................................................................................... 76

2.Zorunluluk Hali ................................................................................................ 77

E.Kusuru Etkileyen Özel Durum (TCK Madde 92) ................................................. 77

F.Pişmanlık Hükümleri (TCK madde 93) ................................................................ 79

G.Suçun Özel Görünüş Şekilleri .............................................................................. 81

1.Teşebbüs ........................................................................................................... 81

2.İştirak ................................................................................................................ 82

3.İçtima ................................................................................................................ 83

H.Yaptırım, Kovuşturma Usulü, Yetkili Ve Görevli Mahkeme, Zamanaşımı ......... 83

V.ORGANI VE DOKUYU SAKLAMA, NAKLETME VE AŞILAMA SUÇU ......... 84

A.Suçla Korunan Hukuki Yarar ............................................................................... 84

B.Suçun Unsurları .................................................................................................... 85

1.Tipe Uygunluk .................................................................................................. 85

a.Maddi Unsur ................................................................................................. 85

(1).Fail ........................................................................................................ 85

(2).Mağdur .................................................................................................. 86

(3). Suçun Konusu ...................................................................................... 86

(4).Hareket .................................................................................................. 86

(5).Netice .................................................................................................... 87

b.Manevi Unsur ............................................................................................... 87

C.Hukuka Uygunluk Nedenleri ................................................................................ 88

1.Genel Olarak ..................................................................................................... 88

2.Kanun Hükmünü Yerine Getirme ..................................................................... 88

3.Görevin Yerine Getirilmesi .............................................................................. 88

D.Kusurluluğu Kaldıran Nedenler ........................................................................... 89

1.Zorunluluk Hali ................................................................................................ 89

2.Yetkili Amirin Emrini İfa ................................................................................. 89

3.Cebir ve Tehdit ................................................................................................. 89

4.Hata................................................................................................................... 89

E.Suçun Özel Görünüş Şekilleri .............................................................................. 90 X

1.Teşebbüs ........................................................................................................... 90

2.İştirak ................................................................................................................ 90

3.İçtima ................................................................................................................ 91

F.Yaptırım, Kovuşturma Usulü, Yetkili Ve Görevli Mahkeme, Zamanaşımı .......... 91

VI.ORGAN VE DOKU TEMİNİNE YÖNELİK OLARAK İLAN VEYA REKLAM VERME VEYA YAYINLAMA SUÇU ................................................................. 92

A.Suçla Korunan Hukuki Yarar ............................................................................... 92

B.Suçun Unsurları .................................................................................................... 92

1.Tipe Uygunluk .................................................................................................. 92

a.Maddi Unsur ................................................................................................. 92

(1). Fail ....................................................................................................... 92

(2).Mağdur .................................................................................................. 93

(3).Suçun Konusu ....................................................................................... 93

(4).Hareket .................................................................................................. 93

(5). Netice ................................................................................................... 94

b.Manevi Unsur ............................................................................................... 94

C.Hukuka Uygunluk Nedenleri ................................................................................ 94

D.Kusurluluğu Kaldıran Nedenler ........................................................................... 94

E.Suçun Özel Görünüş Şekilleri .............................................................................. 94

1.Teşebbüs ........................................................................................................... 94

2.İştirak ................................................................................................................ 95

3.İçtima ................................................................................................................ 96

F.Yaptırım, Kovuşturma Usulü, Yetkili Ve Görevli Mahkeme, Zamanaşımı .......... 96

SONUÇ ........................................................................................................................ 97

KAYNAKÇA ............................................................................................................. 105