Milletlerarası Usul Hukukunda Münhasır Yetki

Yabancılık unsuru barındıran bir uyuşmazlık bakımından birden fazla devlet mahkemesinin yetkili olabileceği genel olarak kabul edilse de münhasır yetki kuralları milletlerarası yetki alanındaki bu temel kuralın istisnasını teşkil etmektedir. Devletlerin menfaatlerini yakından ilgilendiren bazı uyuşmazlıklar bakımından karşımıza çıkan münhasır yetki kuralları, münhasıran söz konusu devletin mahkemelerinin yetkisinin öngörüldüğü ve başka devlet mahkemelerinin yetki kullanmasının kabul edilmediği kurallardır. Aralarında yeknesak AB hukukunun da bulunduğu bazı hukuk sistemlerinde forum devleti mahkemelerinin hangi hâllerde münhasır yetkili olacağı açık bir kanuni düzenlemeyle tespit edilmişse de Türk hukuku bu anlayışı kabul etmemiştir. Benzer şekilde, bu kuralların temel unsurları ve varlık sebepleri de bugüne kadar doktrinde kapsamlı şekilde ele alınmamıştır. Bu eksikliği giderme hedefiyle yola çıkan çalışmamızda münhasır yetki kavramı dört bölümde incelenmiştir. İlk bölümde milletlerarası yetki kavramının anlamı ve devletlerce milletlerarası yetki kuralları ihdas edilirken göz önünde bulundurulan temel alınan esaslar incelenmiştir. İkinci bölümde münhasır yetki kavramının anlamı, varlık sebepleri, temel özellikleri ve işlevleri ortaya konmuştur. Üçüncü bölümde Türk hukuku ve karşılaştırmalı hukukta karşımıza çıkan bazı milletlerarası yetki kurallarının münhasır yetki kuralı teşkil edip etmediği tartışılmış ve Türk hukukundaki münhasır yetki kuralları tespit edilmeye çalışılmıştır. Son bölümde ise münhasır yetki kavramı ile bağlantılı bazı konular arasındaki ilişki ele alınmıştır.(ARKA KAPAKTAN)

İÇİNDEKİLER

GİRİŞ
BİRİNCİ BÖLÜM
MİLLETLERARASI YETKİ KAVRAMI VE TEMEL ÖZELLİKLERİ
I. Milletlerarası Yetki Kavramı
A. Milletlerarası Yetki Kavramının Anlamı
B. Milletlerarası Yetki Kavramının Benzer Kavramlardan Farkları
C. Milletlerarası Yetki Kurallarında Yer Alan Kavramların Yorumlanması
II. Milletlerarası Yetki Kurallarının Düzenlenmesinde Uygulanan Sistemler
A. İç Hukukta Yer Alan Yetki Kurallarının Milletlerarası Yetki Bakımından da Uygulanması (Bağımlı Milletlerarası Yetki Sistemi)
B. Milletlerarası Yetki Kurallarının İç Hukukta Yer Alan Yetki Kurallarından Bağımsız Olarak Düzenlenmesi (Bağımsız Milletlerarası Yetki Sistemi)
C. Milletlerarası Yetkinin Hem İç Hukukta Yer Alan Yetki Kuralları Hem de Milletlerarası Yetkiye İlişkin Tamamlayıcı Kurallarla Düzenlenmesi (Karma Milletlerarası Yetki Sistemi)
D. Milletlerarası Yetkinin Verilecek Kararın Yabancı Mahkemelerce Tanınması ve Tenfizi Şartına Bağlanması
E. Milletlerarası Yetkinin Milletlerarası veya Uluslarüstü Düzenlemelerle Düzenlenmesi
III. Milletlerarası Yetki Kurallarının Belirlenmesi
A. Milletlerarası Yetki Kurallarının Belirlenmesinde Devletlerin Yetkilerinin Münhasır Niteliği
B. Milletlerarası Yetki Kuralları Belirlenirken Gözetilen Menfaatler
C. Milletlerarası Yetki Kurallarının Belirlenmesinde Önem Arz Eden Başlıca Temel Hak ve İlkeler
D. Uyuşmazlık ile Milletlerarası Yetkiyi Haiz Mahkeme Arasında Bulunması Gereken Bağlantı

İKİNCİ BÖLÜM
MÜNHASIR YETKİ KAVRAMI
I. Münhasır Yetki Kavramının Anlamı
II. Münhasır Yetki Kurallarının Varlık Nedenleri
A. Devletin Egemenlik Hakkı
B. Usul Ekonomisi
III. Münhasır Yetki Kurallarının Temel Özellikleri
IV. Münhasır Yetki ve Kesin Yetki Kavramları Arasındaki İlişki
V. Münhasır Yetki Kurallarının Tespit Edilmesi
A. Türk Hukukunda
B. Karşılaştırmalı Hukukta
C. Uluslararası Düzenlemelerde
VI. Münhasır Yetki Kurallarının Milletlerarası Usul Hukukundaki İşlevleri
A. Forum'un Münhasır Yetki Kuralları Açısından
B. Yabancı Ülkelerin Münhasır Yetki Kuralları Açısından
VII. Münhasır Yetki Kuralları ile Yargılama Hukukuna İlişkin Temel Hak ve İlkeler Arasındaki İlişki

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
MÜNHASIR YETKİ KURALI TEŞKİL ETTİĞİ KABUL EDİLEN MİLLETLERARASI YETKİ KURALLARI
I. Genel Olarak
II. Taşınmazlara İlişkin Uyuşmazlıklarda Yetki
A. Genel Olarak
B. Taşınmazlar Üzerindeki Ayni Haklara İlişkin Uyuşmazlıklarda Yetki
C. Taşınmaz Kira Sözleşmelerinden Doğan Uyuşmazlıklarda Yetki
D. Tapu Siciline Şerh Edilmiş Şahsi Haklardan Doğan Uyuşmazlıklarda Yetki
E. Miras Uyuşmazlıklarında Yetki
F. Mal Rejiminin Tasfiyesine İlişkin Uyuşmazlıklarda Yetki
III. Kamu Otoritelerinin Müdahil Olduğu Uyuşmazlıklarda Yetki
A. Genel Olarak
B. Sicil Kayıtlarının Geçerliliğine İlişkin Uyuşmazlıklarda Yetki
C. Fikri ve Sınai Haklara İlişkin Uyuşmazlıklarda Yetki
D. İcra ve İflas Hukuku Uyuşmazlıklarında Yetki
E. Vesayete İlişkin Uyuşmazlıklarda Yetki
IV. Şirketler Hukuku Uyuşmazlıklarında Yetki
A. Genel Olarak
B. Karşılaştırmalı Hukukta
C. Türk Hukukunda
V. Bazı Sözleşmesel Uyuşmazlıklarda Yetki
A. Bir Tarafın Zayıf Kabul Edildiği Sözleşmelerden Doğan Uyuşmazlıklarda Yetki
B. Acentelerin Aracılıkta Bulunduğu veya Yaptığı Sözleşmelerden Doğan Uyuşmazlıklarda Yetki

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
MÜNHASIR YETKİ KURALLARI İLE BAZI BAĞLANTILI KAVRAMLAR ARASINDAKİ İLİŞKİ
I. Münhasır Yetki ve Aşırı Yetki Kavramları Arasındaki İlişki
II. Münhasır Yetki Kavramı ile Münhasır Yetki Sözleşmeleri Arasındaki İlişki
III. Münhasır Yetki Kuralları ile Uygulanacak Hukuk Arasındaki İlişki
A. Genel Olarak
B. Münhasır Yetki Kuralları ile Düzenlenen Alanlar ve Lex Fori'nin Uygulanması Arasındaki İlişki
C. Münhasır Yetki Kuralları ile Doğrudan Uygulanan Kurallar Arasındaki İlişki
IV. Münhasır Yetki Kuralları ile Tahkime Elverişlilik Arasındaki İlişki
A. Genel Olarak
B. Konu Bakımından Önem Taşıyan Başlıca Meseleler
C. Değerlendirme
SONUÇ