Kamu Maliyesi Giriş

İÇİNDEKİLER

BÖLÜM 1
KAMU FAALİYETİNİN NEDENLERİ
Sayfa

I — Piyasa Ekonomisi ve Kaynak Dağılımı    1
II — Devletin Ekonomiye Müdahalesi    2
1 — Devletin Gelir Dağılımı ile İlgili Görevleri    2
2 — Devletin Ekonomik İstikrar ile İlgili Görevleri    2
3 — Devletin Kaynak Dağılımı ile İlgili Görevi    3
A) Kamu Mallan    3
a) Kamu Mallannm Özellikleri    4
aa) Bölünrnez Fayda    4
bb) Bedel Ödemeyenlerin de Hizmetten Yararlanması    4
cc) Tüketimde Birbirine Rakip Olmama    5
dd) Gönüllü Finansman Yerine Kamusal Finansman    5
ee) Hukukî Zor Kullanma Gereği    7
B) Değerlendirilmiş İhtiyaçlar    8
C) Ek Sosyal Maliyeti Olan Mallar    12
D) Tabii Tekeller    14
E) Monopolün Düzenlenmesi ....    16
F) Devletin Ekonomik Kalkınma ile İlgili Görevi    17

BÖLÜM I'e EK

EKONOMİDE OPTİMAL KAYNAK DAĞILIMININ KOŞULLARI

I — Tüketicinin Seçim Serbestliği    20
li — Mallann Tüketiciler Arasında Rasyonel Dağılımı    21
İİI — Üretimde Marjinal Maliyet Fiyat Eşitliğinin Sağlanması    21
İV — En Düşük Maliyet Koşulu    23
V — Üretim Faktörlerinin Endüstriler Arası Rasyonel Dağıhmı    24
Vi — Faktör Arzı Koşulu    24
VİI — İş ve Meslek Seçimi Serbestliği    24
BÖLÜM II

KAMU FAALİYETİNİN OPTİMAL SEVİYESİ

I — Gönüllü Mübadele Teorisi    26
II — Refah Yaklaşımı    29
III — Sosyal Denge Yaklaşımı    31

BÖLÜM II YE EK

SAMUELSON MODELİ

BÖLÜM III

KAMU EKONOMİSİNDE KARAR ALMA

I — Kamu Ekonomisinin Özellikleri    39
II — Kamu Mallarının Özel Mallardan Ayrıldığı Noktalar    40
III — Tercihlerin Bağdaştırılması    42
1 — Oy Birliği İlkesi    43
2 — Oy Çokluğu îlkesi    44
IV — Tercihlerin Açıklanması    44
1 — Referandum    44
2 — Siyasi Partiler    45
3 — Karar Almada İdare Adamlarının Etkisi    46

BÖLÜM IV

KAMU FAALİYETİNİN GENİŞLEMESİ

I — Kamu Harcamalarının Artış Nedenleri    48
1 — Savaşlar    48
2 — Şehirleşme Cereyanları    49
3 — Eğitim    49
4 — Reel Gelirdeki Artışlar    49
5 — Teknik Gelişmeler    50
6 — Nüfus Artışı    51
7 — Gelir Dağılımını Düzeltme Arzusu    51
8 — Devletin Ekonomik Faaliyette Aktif Bir Rol Alması    51
A) Gelişmiş Ekonomilerde    51
B) Az Gelişmiş Ekonomilerde    52
II — Wagner'in Kamu Harcamaları Artış Kanunu    53
III —Kamu Harcamaları Artışına Peacock ve Wiseman Yaklaşımı    54
IV — Kamu Sektörü Büyüklüğünün Ölçülmesi    55

BÖLÜM V

EĞİTİM Hİ7METLERİ

I — Devletin Eğitim Hizmetine Eğilmesinin Nedenleri    58
1 — Gelir Dağılımını Düzeltme    58
2 — Beşerî Kapital Oluşturma    59
3 — Hizmetin Hukukî Zor Kullanımını Gerektirmesi    59
II — Eğitim Hizmetinin Finansmanı    60
III — Eğitim Hizmetinin Etkin Düzeyde Arzı    61

BÖLÜM VI

SAĞUK HİZMETLERİ

I — Devletin Sağlık Hizmetine Eğilme Nedenleri    62
1 — Hizmetin Beşerî Sermaye Niteliği    62
2 — Sosyal Devlet Olma Gereği    62
3 — Dışsallıklar    63
II — Sağlık hizmetlerinin finansmanı    63
III — Sağlık ve eğitim hizmetlerinin Değerlendirilmesi    , 64
1) Eğitim ve Sağlık Hizmeti Arasındaki Benzerlikler    65
2) Eğitim ve Sağlık Hizmetlerinin Karşılıklı Etki İlişkileri    65
3) Eğitim ve Sağlık Hizmeti Arasındaki Farklar    67
A) Katkıların Niteliklerine İlişkin Farklıhklar    67
B) Katkıların Ölçüm Olanaklarına İlişkin Farklılıklar    67
C) Yatınm Sürecinin Niteliğine İlişkin Farkblıklar    68

BÖLÜM VII
ÇEVRE KORUMA HİZMETLERİ

I — Çevri Kirliliğinin Nedenleri    69
II — Kamusal Çözümler    70
III — Yoğun Trafik Sorunu    71

BÖLÜM VIII
BÜTÇE
I — Bütçeleme Tekniği    74
1 — Bütçenin Hazırlanması    74
2 — Bütçenin Meclislerde Görüşülmesi    74
3 — Bütçenin Uygulanması    75
A) Gelirlerin Toplanması    76
B) Giderlerin Yapılması    76
C) Hesapların Kapanmasında Kullanılan Usuller    76
a) Egzersiz Usulü    77
b) Jestiyon Usulü    77
4 — Bütçenin Kontrolü    77
A) İdari Kontrol    77
B) Kazai Kontrol    78
C) Yasama Organının Kontrolü    78
III — Bütçe Prensipleri    78
1 — Genellik Prensibi    78
2 — Birlik Prensibi    79
3 — Denklik Prensibi    79
4 — Doğruluk Prensibi    79
IV — Genel Bütçenin İstisnaları    79
1 — Katma Bütçele Kuruluşlar    79
2 — Özerk Bütçeli Kuruluşlar    80
V — Bütçe Alanında Yeni Gelişmeler    80
1 — Program Bütçe    80
2 — Fayda - Maliyet Tahlilleri    81

BÖLÜM IX

MAHALLİ İDARELER MALİYESİ

i — Mahalli İdarelerin Yararlan    84
li — Fonksiyonların Dağılımında Gözetilen Kriterler    85
1 — Ölçekten Doğan Tasarruflar    85
2 — Yeknesaklık    86
3 — Mahalli İstek ve Eğilimler    86
III — Gelirlerin Bölüşümünde Kullanılan Kriterler    87
1 — İdari Etkinlik    87
2 — Ekonomik Etkiler    87
IV — Gelir Bölüşümünün Ortaya Çıkardığı Sorunlar    88
1 — Bölgeler Arası Gelir Eşitsizliği    88
2 — Vergi İdaresi ile İlgili Sorunlar    89
V — Gelir Bölüşümünde Kullanılan Usuller    89
1 — Kaynakların Ayrılması    89
2 — Gelirden Pay Verme Usulü    91
3 — Ek Oran Usulü    91
4—Bağışlar    92
A) Koşullu Bağışlar    92
B) Koşulsuz Bağışlar    93

BÖLÜM X

DEVLETİN GELİR KAYNAKLARI

I — Vergi    95
1 — Verginin Tarifi    96
2 — Yükümlülük Doğuran Olay    96
3 — Yükümlü "    97
4 — Matrah    97
5 — Vergi Oranı    97
6 — Vergilerin Sınıflandıniması    97
7 — Vasıtalı Vergi - Vasıtasız Vergi    98
II — Para Basma    .    98
III — Mal ve hizmet Satışından Elde Edilen Gelirler    101
I — Hizmetleri Bir Bedelle Sunmanın Faydalan    102
2 — Hizmetleri Bir Bedelle Sunmanın Sakıncalan    103
3 — Fiyat Belirleme Sorunu    104
IV — Borçlanma    107
V — Harçlar    107
VI — Devletler Arası Yardımlar    108

BÖLÜM XI

VERGİLEME PRENSİPLERİ

I — Vergi Yükü Dağılımında Adalet    109
1 — Faydalanma İlkesi    109
2 — Ödeme Gücü İlkesi    112
A) Ödeme Gücünün Kriterleri    112
a) Gelir    112
b) Servet    113
c) Tüketim Giderleri    113
B) Tarife Yapısı    114
II — Vergi Refah Azalışına Yol Açmamalıdır    117
1 — Verginin Aşın Yükü    117
XII
 

 
Sayfa
2 — İşgücü Arzı Üzerindeki Etkiler    118
3 — Vergi Toplamada Etkinlik    118
4 — Kalkınma Hızı Üzerindeki Etkiler    119

BÖLÜM XII

VERGİDE YANSIMA

I — Yansıma Olayının Önemi    120
II — Yansıma Şekilleri    121
1—Verginin Nı'teliği    121
A) Vasıtasız ve Vasıtalı Vergiler    121
B) Dar veya Geniş Kapsamlı Vergiler    122
2 — Piyasa Tipi    122
A) Tam Rekabet Piyasası    122
B) Monopollü Rekabet    124
C) Oligopol    124
D) Monopol    125
3 — Maliyet Koşullan    125
A) Sabit Maliyet Koşullan Altında Yansıma    125
B) Artan Maliyet Koşulları Altında Yansıma    126
C) Azalan Maliyet Koşulları Altında Çalışan Endüstrilerde Yansıma    127
4 — Talep Elâstikliği    127
A) Tamamen Gayrielâstik Taleb    127
B) Elâstik Talelj    128
C) Elâstik Olmayan Taleb    128
5 — Verginin Kapitalizasyonu    129

BÖLÜM XIII

GELİR VERGİSİ

I — Gelir Kavramı    .    131
1 — Geniş Anlamda Gelir    131
2 — Dar Anlamda Gelir    132
II — Parasal Olmayan Gelirler    133
III — Vergiye Tabi Gelir    134
IV —Tarife    134
V — Enaz Geçim indirimi    135
VI — Gelir Vergisinde Vergilendirme Teknikleri    136
VII — Dalgalı Gelirler    136
 
XIII

Sayfa
VIII — Amortisman    137
IX — Vergilendirme Ünitesi    138
1 — Karı Koca Gelirlerinin Ayn Ayn Vergilendirilmesi    138
2 — Kan Koca Gelirlerinin Birleştirilerek Vergilendirilmesi    138
3 — Bölme Usulü    139
X — Gelir Vergisinin Ekonomik Etkileri    139
1 — İşgücü Arzı Üzerindeki Etkiler    139
2 — Risk Taşıma Üzerindeki Etkiler    /... 142
3 — Gelir Vergisinin Tasarruf Arzı Üzerindeki Etkileri    142

BÖLÜM XIV
KAPİTAL KAZANÇLARI VERGİSİ

I — Kapital Kazançlarının Niteliği    144
11 — Kapital Kazançlarının Kaynaklan    144
III — Kapital Kazançları ve Gelir    145
1 — Geniş Anlamda Gelir ve Kapital Kazançlan    145
2 — Tarımsal Gelir Kavramı ve Kapital Kazançlan    146
IV — Kapital Kazancını Gelirden Ayıran Kriterler    147
1 — Elde Tutma Süresi    147
2 — Edinme Amacı    148
V — Kapital Kanaçlannın Vergilendirilmesi    149
1 — İlımlı Vergi Rejiminin Nedenleri    149
A) Kapital Kazançları ve Fiyatlar Genel Seviyesi    149
B) Kapital Kazançlan ve Piyasa Faiz Haddi    149
2 — Ilımlı Vergi Rejiminin Yararlan    150
A) Artan Oranlı Tarifeden Sakınca    150
B) Ekonomik Gelişme ve Kapital Kazançları    152
3 — Ilımlı Vergi Rejiminin Sakmcalan    :    153
A) Sermaye Şirketlerinde Dağıtılmayan Kârlar Sorunu    153
B) Vergi Adaletsizliği ve Vergi Kaybı    154

BÖLÜM XV

KURUMLAR VERGİSİ
I — Kurumlar Vergisinin Nedenleri    156
1 — Kurumun Bağımsız Bir Kimliğe Sahip Olması    156
2 — Devletin Kurumlara Tanıdığı Ayrıcalıklar    157
II — Kurumlar Vergisinin Ekonomik Etkileri    157
1 — İşletme İçi Tasarruf Üzerindeki Etkiler    157
2 — Rantabilite Üzerindeki Etkiler    158
3 — Mali Bünye Üzerindeki Etkiler    158
4 — İsrafm Özendirilmesi    159
III — Dağıtılmayan Kârlar Sorunu    159
IV — Kurumlar Vergisinin Yansıması    160
1 — Yansıma Aleyhindeki Görüş    160
2 — Yansıma Lehindeki Görüşler    161
V — Gelir Yergisi ile Kurumlar Vergisinin Birleştirilmesi Sorunu    162
1 — Ortaklık Yaklaşımı    163
2 — Alternatif Yaklaşımlar    164

BÖLÜM XVI

TÜKETİM VERGİLERİ

I — Genel Tüketim Vergisi    166
1 — Genel Tüketim Vergisinin Türleri    167
A) Yayılı Genel Tüketim Vergisinin Türleri    167
a) Yayılı Verginin Sakıncaları    167
aa) Mükerrer Vergileme    167
bb) Piramitleşme    168
cc) Dikey Tümleşme    .    169
b) Yayılı Verginin Faydası    169
B) Katma Değer Vergisi    ..,• 169
a) Verginin Hesaplanması    r......
aa) Toplama Usulü    170
bb) Çıkarma Usulü    170
cc) Vergi Mahsubu Usulü    170
b) Katma Değer Vergisinin Türleri    171
aa) Gayrisafi Milli Hasıla Tipi Katma Değer Vergisi    171
bb) Tüketim Tipi Katma Değer Vergisi    171
cc) Gelir Tipi Katma Değre Vergisi    172
c) Katma Değer Vergisi ve Avrupa Topluluğu    172
C) Toplu Genel Tüketim Vergisi    173
a) İmalât Satış Vergisi    173
b) Toptan Satış Vergisi    174
c) Perakende Satış Vergisi    174
2 — Genel Tüketim Vergisinin Avantajları    175
3 — Genel Tüketim Vergisinin Sakıncaları    177
4 — Genel Tüketim Vergisinin Yansıması    178
II—Özel Tüketim Vergisi    181
1 — Özel Tüketim Vergisinin Konma Nedenleri    181
2 — Özel Tüketim Vergisinin Sakmcalan    182


BÖLÜM XVII

SERVET VERGİLERİ

I — Net Servet Vergisi    183
1 — Değerleme Sorunu    184
2 — Otokontrol Olanağı    184
3 — Verginin Ekonomik Etkileri    185
II — Gerçek Servet Vergisi    186
III — Emlâk Vergisi    186
1—Matrahm Saptanması    187
A) İdarece Belirleme Usulü    .    .    187
B) Yükümlünün Bildirimi    187
2 — Emlâk Vergisinin Yansıması    188
3 — Emlâk Vergisinin Sakıncaları    188

BÖLÜM XVIII

DEVLET BORÇLARI

I — Vergi ve Borçlanma    189
11 — Devlet Borçlarının Artış Nedenleri    190
1 — Savaşlar    190
2 — Sanayileşme Akımlan    190
3 — Ekonomik İstikrarı Sağlama    190
4 — Ödemeler Bilançosu Açıkları    191
5 — Borç Yükü Anlayışının Değişmesi    191
III — Borçlanma Çeşitleri    191
1 — Vadeleri Yönünden Borçlar    192
2 — İç ve Dış Borçlar    192
3 — Gönüllü ve Zorunlu Borçlanma    193
A) Kollektif Tasarruf Sahiplerinin Korunması    193
B) Merkez Bankalarının Hazineyi Destekleme Faaliyeti    193
C) Moral Baskı Yaparak Borçlanma    193
D) Zor Kullanarak borçlanma    .    193
IV — Borç İdaresi    194
1 — Ekonomiyi Etkileyici Borç İdaresi    194
A) Borç Düzeyindeki Değişmelerin Etkisi    194
B) Borç Bünyesindeki Değişmelerin Etkisi    196
2 — Akitten Doğan Borç İdaresi    196
A) Konversiyon    196
B) Tahkim    197
C) Borcun Ödenmesi    197
V — Borç Yükü ve Gelecek Kuşaklar    198

BÖLÜM XIX

KAMU MALİYESİ
VE
EKONOMİK KALKINMA

I — Gelişmekte Olan Ülkelerin Özellikleri    202
1 — Fert Başına Reel Gelirin Düşük Oluşu    202
2 — Tasarrufun Yeterli Olmaması    203
3 — Nüfus Artış Hızının Yüksek Olması    203
4 — Tarımın Milli Gelirdeki Payının Yüksekliği    203
II — Kalkınmada Tarım Sektörünün Önemi    204
III — Sanayiin Geliştirilmesi    205
1 — Alt Yapının Oluşturulması    205
2 — Yatırım Önceliklerinin Belirlenmesi    206
3 — Kapital - Ha«ıla Oranı    206
IV — Kalkınmanın Finansmanı    207
1 — Boş Kaynakların Değerlendirilmesi    207
2 — Dış Yardım ve Krediler    207
3 — İç Tasarruflar    208
4 — Zorunlu Tasarruflar    208
A) Kalkınan Ülkelerde Vergi Sisteminin Taşıması Gerekli Özellikler    209
a) Toplam Tasarruf Hacmini Yükseltmek    209
b) Özendiricilik ve Caydırıcılık    210
c) Gelir Esnekliği ..-    210
d) Etkin Bir Vergi İdaresi    211
B) Kalkınan Ülkelerde Çeşitli Vergilerin Uygulanma Olanakları    211
a) Gümrük Vergisi    211
b) Genel Tüketim Vergisi    213
c) İhracat Vergisi    214
d) Kurumlar Vergisi    214
e) Gelir Vergisi    ;.....
f) Arazi Vergisi    218