İş Hukukunda Ortak Sağlık ve Güvenlik Biriminin İşlev ve İşlerliği

İÇİNDEKİLER

SUNUŞ…………. . III

ÖNSÖZ VII

KISALTMALAR.…XIX

GİRİŞ.1

BİRİNCİ BÖLÜM

1.1. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ HAKKI VE TARİHSEL GELİŞİMİ 5

1.2. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ HİZMETLERİNDE DIŞ KAYNAK KULLANIMI36

İÇİNDEKİLER IX

1.1.1. İş Sağlığı ve Güvenliği Hakkının Kavramsal Oluşum .5

Süreci .5

1.1.2. İş Sağlığı ve Güvenliğinin Hukuksal Gelişimi .9

1.1.2.1. Dünyadaki Hukuksal Gelişimi 10

1.1.2.2. Türk Hukukundaki Gelişimi .17

1.1.2.2.1. Cumhuriyet Öncesinde İş Sağlığı ve Güvenliği .18

1.1.2.2.2. Cumhuriyet Sonrasında İş Sağlığı ve Güvenliğinin Gelişimi 21

1.1.2.2.2.1. 1593 Sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu’ndaki Düzenlemeler .22

1.1.2.2.2.2. İş ve Sosyal Güvenlik Hukukundaki Yasal Düzenlemeler .25

1.1.2.2.2.3. 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile Getirilen Düzenlemeler .32

1.2.1. Uluslararası Belgelerde Dış Kaynaklı İş Sağlığı ve Güvenliği .37

1.2.2. Ülke Örneklerinde Dış Kaynaklı İş Sağlığı ve Güvenliği 38

1.2.2.1. Amerika Birleşik Devletleri’nde İş Sağlığı ve Güvenliği .39

1.2.2.2. Avrupa Birliği Üyesi Ülke Örneklerinde Dış Kaynaklı İş Sağlığı ve Güvenliği .39

1.2.2.2.1. Almanya’da Dış Kaynaklı İş Sağlığı ve Güvenliği40 X

1.3. ORTAK SAĞLIK VE GÜVENLİK BİRİMİNİN TANIMI . 72

1.4. ORTAK SAĞLIK VE GÜVENLİK BİRİMİNİN UNSURLARI 73

1.2.2.2.2. Fransa’da Dış Kaynaklı İş Sağlığı ve Güvenliği 40

1.2.2.2.3. İspanya’da Dış Kaynaklı İş Sağlığı ve Güvenliği 41

1.2.2.2.4. İsveç’te Dış Kaynaklı İş Sağlığı ve Güvenliği . 41

1.2.2.2.5. İtalya’da Dış Kaynaklı İş Sağlığı ve Güvenliği . 42

1.2.2.3. Brezilya’da Dış Kaynaklı İş Sağlığı ve Güvenliği 42

1.2.2.4. Çin Halk Cumhuriyeti’nde Dış Kaynaklı İş Sağlığı ve Güvenliği 43

1.2.2.5. Endonezya’da Dış Kaynaklı İş Sağlığı ve Güvenliği 43

1.2.2.6. Hindistan’da Dış Kaynaklı İş Sağlığı ve Güvenliği 44

1.2.2.7. İngiltere’de Dış Kaynaklı İş Sağlığı ve Güvenliği 44

1.2.2.8. Japonya’da Dış Kaynaklı İş Sağlığı ve Güvenliği. 45

1.2.2.9. Kanada’da Dış Kaynaklı İş Sağlığı ve Güvenliği . 45

1.2.2.10. Rusya Federasyonu’nda Dış Kaynaklı İş Sağlığı ve Güvenliği 46

1.2.3. Türkiye’deki Dış Kaynaklı İş Sağlığı ve Güvenliği Düzenlemelerinin Gelişimi 47

1.2.3.1. Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimi Öncesindeki Düzenlemelerin Gelişimi . 47

1.2.3.2. Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimi Düzenlemelerinin Gelişimi 50

1.2.3.3. Çalışan Sağlığı Merkezi Düzenlemelerinin Gelişimi 52

1.2.4. Türkiye’deki Dış Kaynaklı İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetlerine ilişkin Düzenlemelerdeki Gelişimin Değerlendirilmesi 54

1.2.4.1. Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimi Öncesindeki Düzenlemelerdeki Gelişimin Değerlendirilmesi 54

1.2.4.2. Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimi Düzenlemelerindeki Gelişimin Değerlendirilmesi 58

1.2.4.3. Çalışan Sağlığı Merkezindeki Gelişmelerin Değerlendirilmesi 63

1.2.4.3.1. Çalışan Sağlığı Merkezinin Yasal Dayanak Sorunu 64

1.2.4.3.2. Çalışan Sağlığı Merkezinin İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’ndaki Yasal Dayanağı 66

1.2.4.3.3. Çalışan Sağlığı Merkezinin Hukuksal Düzenlemelerdeki Dayanakları 68

1.3.1. Mevzuatımızda Ortak Sağlık ve Güvenlik Biriminin Tanımı 72

1.3.2. 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Yasasındaki Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimi Tanımı 73

1.4.1. Ortak Sağlık ve Güvenlik Biriminin Kurucuları 74

1.4.1.1. Kamu Kurum ve Kuruluşlarının Kurucu Olabilmesi 74 XI

1.4.1.1.1. Merkezi İdarelerin Kurucu Olabilmesi 77

1.4.1.1.1.1. Başkent Teşkilatının Kurucu Olabilmesi 78

1.4.1.1.1.1.1. Cumhurbaşkanlığı’nın Kurucu Olabilmesi .78

1.4.1.1.1.1.2. Bakanlıkların Kurucu Olabilmesi .80

1.4.1.1.1.1.3. Başkentteki Yardımcı Kuruluşların Kurucu Olabilmesi .82

1.4.1.1.1.2. Merkezi İdarenin Taşra Teşkilatının Kurucu Olabilmesi 86

1.4.1.1.2. Yerinden Yönetim Kuruluşlarının Kurucu Olabilmesi 88

1.4.1.1.2.1. Yer Bakımından Yerinden Yönetim Kuruluşlarının Kurucu Olabilmesi .88

1.4.1.1.2.2. Hizmet Bakımından Yerinden Yönetim Kuruluşlarının Kurucu Olabilmesi.90

1.4.1.2. Organize Sanayi Bölgelerinin Kurucu Olabilmesi 91

1.4.1.3. Türk Ticaret Kanunu Uyarınca Faaliyet Gösteren Şirketlerin Kurucu Olabilmesi.93

1.4.1.3.1. Anonim Şirketlerin Kurucu Olabilmesi .94

1.4.1.3.2. Limited Şirketlerin Kurucu Olabilmesi .95

1.4.1.3.3. Kollektif Şirketin Kurucu Olabilmesi96

1.4.1.3.4. Komandit Şirketin Kurucu Olabilmesi 97

1.4.1.3.4.1. Adi Komandit Şirketin Kurucu Olabilmesi.98

1.4.1.3.4.2. Sermayesi Paylara Bölünmüş Komandit Şirketin Kurucu Olabilmesi99

1.4.1.3.5. Kooperatiflerin Kurucu Olabilmesi 100

1.4.2. İşyerlerine İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetlerini Sunmak . 101

1.4.3. Gerekli Donanım ve Zorunlu Personel Bulunması . 104

1.4.3.1. Gerekli Donanım Sağlanması 105

1.4.3.2. Zorunlu Personelin Bulunması. 106

1.4.4. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Yetkilendirmesi 106

1.4.4.1. Yetkilendirmenin Hukuksal Niteliği 106

1.4.4.2. Yetkilendirmenin Şekli 108XII

İKİNCİ BÖLÜM

2.ORTAK SAĞLIK VE GÜVENLİK BİRİMLERİNİN HUKUKİSTATÜSÜ 111

2.1. ORTAK SAĞLIK VE GÜVENLİK BİRİMİNDE ZORUNLU PERSONELİN İŞLEV VE İŞLERLİĞİ . 111

2.1.1. Sorumlu Müdür’ün Bulunması 111

2.1.1.2. Sorumlu Müdür’ün İşlev ve Sorumlulukları 112

2.1.2. İş Güvenliği Uzmanının Bulunması 113

2.1.2.1. İş Güvenliği Uzmanının Tanımı ve Yetkinlik Koşulları 114

2.1.2.2. İş Güvenliği Uzmanının Eğitilmesi 115

2.1.2.3. İş Güvenliği Uzmanının İşlevleri . 119

2.1.2.3.1. İş Güvenliği Uzmanının Rehberlik ve Danışmanlığı . 121

2.1.2.3.2. İş Güvenliği Uzmanının Çalışanları Eğitme ve Bilgilendirme Yükümlülüğü 122

2.1.2.3.3. İş Güvenliği Uzmanının İşbirliği ve Eşgüdüm Yükümlülüğü . 123

2.1.2.3.4. İş Güvenliği Uzmanının Gözetim ve Denetim Yükümlülüğü . 125

2.1.2.3.5. İş güvenliği Uzmanının Kayıt ve Bildirim Yükümlülüğü . 126

2.1.2.4. İş Güvenliği Uzmanının Sorumluluğu ve Dayanağı 127

2.1.3. İşyeri Hekimi ve İşyeri Hekiminin Tarihçesi 129

2.1.3.1. İşyeri Hekiminin Tanım ve Yetkinlik Koşulları. 130

2.1.3.2. İşyeri Hekiminin İşlevleri 132

2.1.3.2.1. İşyeri Hekiminin Rehberlik ve Danışmanlık Yükümlülüğü . 134

2.1.3.2.2. İşyeri Hekiminin Eğitme ve Bilgilendirme Yükümlülüğü . 136

2.1.3.2.3. İşyeri Hekiminin İşbirliği ve Eşgüdüm Sorumluluğu 138

2.1.3.4. İşyeri Hekiminin Gözetim ve Denetim Sorumluluğu. 139

2.1.3.2.5. İşyeri Hekiminin Kayıt ve Bildirim Yükümlülüğü . 141

2.1.3.3. İşyeri Hekiminin Mesleki Sorumluluğu . 143

2.1.4. Sağlık Personelinin Bulunması . 145

2.1.4.1. Sağlık Personelinin İşlevleri 147

2.1.4.2. Sağlık Personelinin Yetki ve Sorumluluğu 148 XIII

2.2. ORTAK SAĞLIK VE GÜVENLİK BİRİMLERİNİN YETKİN PERSONELİ ARASINDAKİ İLİŞKİ İLE MESLEKİ GÜVENCE 150

2.3. ORTAK SAĞLIK VE GÜVENLİK BİRİMİNİN ALT İŞVEREN OLARAK KURDUĞU İLİŞKİ .158

2.2.1 Yetkin Olan Zorunlu Personelin Hukuki Statüsü . 150

2.2.2. İş Güvenliği Uzmanı ve İşyeri Hekiminin İş Güvencesi . 153

2.3.1. Ortak Sağlık ve Güvenlik Biriminin Bir Alt İşverenlik Kurumu Olarak Tanımlanması 161

2.3.2. Alt İşverenlik Kurumunun Kavramsal Oluşum Süreci . 163

2.3.3. Alt İşverenliğe İlişkin Yasal Düzenlemelerin Gelişimi. 164

2.3.4. Alt İşverenlik Kurumunun Tanımı 169

2.3.5. Alt İşverenliğin Unsurları . 171

2.3.5.1. Asıl İşverenin Bulunması . 172

2.3.5.2. Devredebilecek İşler 173

2.3.5.2.1. Asıl İşler . 173

2.3.5.2.2. Yardımcı İşler 181

2.3.5.3. İşin Görüleceği Yer 183

2.3.5.4. İşçilerin Özgülenmesi 186

2.3.6. Alt İşverenliğin Muvazaalı Kurulması 191

2.3.6.1. Muvazaa Uygulamalarının Yasal Görünümleri . 194

2.3.6.1.1. Asıl İşveren İşçilerini Alt İşverenin Çalıştırması 198

2.3.6.1.2. Asıl İşverenin İşçisinin Alt İşveren Olması 202

2.3.6.1.3. Asıl İşin Bölünerek Alt İşverene Verilmesi 205

2.3.6.2.1. Alt İşveren İşçilerinin İşe Uygun Olmaması209

2.3.6.2.2. Alt İşverende Yeterli Ekipman Olmaması 210

2.3.6.3. Uygulamada Karşılaşılan Muvazaalı Durumlar . 212

2.3.6.3.1. Alt İşveren Değişikliğinde İşçi Değişikliği Olmaması212

2.3.6.3.2. Asıl İşverenin Alt İşveren İşçilerini İşe Alıp İşten Çıkartabilmesi 213

2.3.6.3.3. Asıl İşverenin Alt İşveren İşçilerini Yönetmesi . 214

2.3.6.4. Alt İşverenlik Muvazasının Yaptırımları . 215

2.3.6.5. Kamu Kurum ve Kuruluşlarına İlişkin Düzenleme ve Yaptırımlar 218

2.3.7. Asıl İşverenin Birlikte (Müteselsil) Sorumluluğu . 224

2.3.7.1. Birlikte Sorumluluğun Niteliği 224 XIV

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

3.ORTAK SAĞLIK VE GÜVENLİK BİRİMİNİN YÜKÜMLÜLÜK VESORUMLULUKLARI 239

3.1. ORTAK SAĞLIK VE GÜVENLİK BİRİMİNİN İŞVEREN YÖNÜYLE YÜKÜMLÜLÜKLERİ . 239

3.2. ORTAK SAĞLIK VE GÜVENLİK BİRİMİ OLARAK YÜKÜMLÜLÜKLERİ 253

3.3. ORTAK SAĞLIK VE GÜVENLİK BİRİMİNİN SORUMLULUKLARI 258

2.3.7.2. Birlikte Sorumluluğun Kapsamı 226

2.3.7.2.1. İşveren Olarak Birlikte Sorumluk 226

2.3.7.2.2. Yer Olarak Birlikte Sorumluk 228

2.3.7.2.3. İçerik Olarak Birlikte Sorumluk. 228

2.3.7.2.4. Zaman Olarak Birlikte Sorumluk. 231

2.3.7.3. Asıl İşverenin Alt İşverene Rücu Etmesi . 232

2.3.8. Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimi ile Yapılan Hizmet Alım Sözleşmelerinde Uygulanacak Yasa Hükmüne İlişkin Değerlendirme. 233

2.3.9. Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimi ile Yapılan Hizmet Alım Sözleşmelerinin Borçlar Hukukundaki Niteliği 234

3.1.2. Çalışanların Eğitilmesi Bilgilendirilmesi ve Denetlenmesi Yükümlülüğü 241

3.1.3. Risk Değerlendirmesi Yapma ve Tehlike Sınıfını Belirleme Yükümlülüğü 245

3.1.4. Sağlık Gözetimi Yükümlülüğü 246

3.1.5. İş kazası ve Meslek Hastalıklarının Kaydı ve Bildirilmesi Yükümlülüğü 247

3.1.6. Acil Durumlar İlişkin Önlem Alma ile Tahliye Yükümlülükleri 248

3.1.7. İşyerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Organizasyonu Yapma Yükümlülüğü 250

3.1.8. Çalışanların Görüşlerinin Alınması ve Katılımlarının Sağlanması Yükümlülüğü 251

3.2.1. Sağlıklı ve Güvenli Çalışma Ortamı Oluşturulmasına Katkıda Bulunmak 254

3.2.2. İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin İdari Kayıt ve İşlemleri Yürütmek 255

3.2.3. İşin Normal Akışını Aksatmamak. 256

3.2.4. İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetlerinin Devredilememesi 257 XV

3.3.1. Tazminat Sorumluluğu 258

3.3.1.1. Tazminatın Kapsamı 261

3.3.1.1.1. Maddi Tazminat Sorumluluğu 262

3.3.1.1.2. Destekten Yoksun Kalma Tazminatı 264

3.3.1.1.3. Manevi Tazminat Sorumluluğu 266

3.3.1.2. Tazminat Talebinde Bulunabilecekler . 268

3.3.1.2.1. Çalışanların Tazminat Talebi . 268

3.3.1.2.2. İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmeti Alan İşverene Karşı Tazminat Sorumluluğu . 269

3.3.1.2.2.1. Hizmet Alan İşverenin Zararları Bakımından Tazminat Talebi 270

3.3.1.2.2.2. Hizmet Alan İşverenin Rücu Yoluyla Tazminat Talebi 271

3.3.1.2.3. Üçüncü Kişilerin Tazminat Talebi . 273

3.3.1.2.4. Sosyal Güvenlik Kurumu Tarafından Rücu Edilmesi 274

3.3.2. Kamusal Nitelikteki Yaptırımlar . 276

3.3.2.1. İşveren Olarak Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimine . 279

Uygulanacak Kamusal Yaptırımlar 279

3.3.2.1.1. İşin Durdurulması Kararı . 280

3.3.2.1.1.1. İşin Durdurulması Kararında Aranan Unsurlar. 281

3.3.2.1.1.2. İşin Durdurulması Kararında Yöntem. 285

3.3.2.1.1.2.1. İlkesel Olarak Durdurma Kararı 285

3.3.2.1.1.2.2. Ayrık Durum Uygulamaları 289

3.3.2.1.1.2.2.1. İş Müfettişinin Sınırlı Yetkisi 289

3.3.2.1.1.2.2.2. Askeri ve Yurt Güvenliği ile İlgili İşyerlerinde İşin Durdurulması . 291

3.3.2.1.1.3. İşin Durdurulması Kararına Karşı Başvuru Yolları 293

3.3.2.1.1.3.1. İşin Durdurulması Kararına İtiraz Yolu 293 XVI

3.3.2.1.1.3.2. İşin Durdurulmasındaki Mühürlemenin Geçici Kaldırılması . 296

3.3.2.1.1.3.3. İşin Durdurulması Kararının Kaldırılması 298

3.3.2.1.1.4. İşin Durdurulmasında Çalışanların Haklarının Korunması 300

3.3.2.1.2. Kamu İhalesinden Yasaklanma Kararı. 306

3.3.2.1.2.1. Kamu İhalesinden Yasaklanma Kararında Aranan Unsurlar . 308

3.3.2.1.2.2. Kamu İhalesinden Yasaklanma Kararında Yöntem . 310

3.3.2.1.3. İdari Para Cezaları . 312

3.3.2.1.3.1. İdari Para Cezasında Sorumlu Olan Kişi ve Kurumlar. 315

3.3.2.1.3.2. İdari Para Cezasına Konu Fiiller . 317

3.3.2.1.3.2.1. İşverenin Genel Yükümlülüğüne Aykırılık Halleri . 317

3.3.2.1.3.2.2. İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetlerine Aykırılık Halleri . 318

3.3.2.1.3.2.3. İşyeri Hekimleri ile İş Güvenliği Uzmanları Bakımından Aykırılık Halleri . 320

3.3.2.1.3.2.4. Risk Değerlendirmesine Aykırılık Halleri 321

3.3.2.1.3.2.5. Acil Durum Planları ile Tahliye Bakımından Aykırılık ve İhlaller. 322

3.3.2.1.3.2.6. İş Kazası ve Meslek Hastalıklarında Kayıt ile Bildirim Yükümlülüğüne Aykırılık 323

3.3.2.1.3.2.7. Sağlık Gözetiminde Aykırılık ve İhlaller 325 XVII

SONUÇ . 347

KAYNAKÇA 351

3.3.2.1.3.2.8. Çalışanların Bilgilendirilmesinde Aykırılık ve İhlaller 325

3.3.2.1.3.2.9. Çalışanların Eğitilmesinde Aykırılık ve İhlaller. 327

3.3.2.1.3.2.10. Çalışanların Görüşünü Alıp Katılımlarını Sağlamada Aykırılık Halleri . 329

3.3.2.1.3.2.11. Çalışan Temsilcisi Görevlendirmede Aykırılık ve İhlaller . 330

3.3.2.1.3.2.12. İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu Bakımından Aykırılık ve İhlaller 332

3.3.2.1.3.2.13. İş Sağlığı ve Güvenliği Denetiminde Aykırılık ve İhlaller 333

3.3.2.1.3.2.14. İşin Durdurulmasında Aykırılık ve İhlaller 334

3.3.2.1.3.2.15. Güvenlik Raporu ile Büyük Kaza Önleme Politika Belgesinde Aykırılık ve İhlaller 335

3.3.2.1.3.2.17. Kişisel Koruyucu Donanım Temin Edilmesinde Aykırılık . 337

3.3.2.1.3.2.18. Takip Sistemi Bakımından Aykırılık ve İhlaller 338

3.3.2.1.3.3. İdari Para Cezalarına Başvuru Yolu . 339

3.3.2.1.4. İşçilerin Çalışmaktan Alıkonulması 340

3.3.2.2. Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimlerine Özgü 341

Uygulanacak Kamusal Yaptırımlar . 341

3.3.2.2.1. İhtar Verilmesi . 342

3.3.2.2.2. Kurumun Yetki Belgesinin Askıya Alınması 343

3.3.2.2.3. Kurumun Yetki Belgesinin İptali. 345

SONUÇ 347

KAYNAKÇA 351