İfa Uğruna Edim

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ . III

KISALTMALAR XV

GİRİŞ 1

BİRİNCİ BÖLÜM

İFA KAVRAMI,BORÇLANILAN EDİME UYGUN İFA KURALI VE BU KURALIN İSTİSNALARI

I. İFA KAVRAMI VE HUKUKİ NİTELİĞİ . 3

A. İFA KAVRAMI . 3

B. İFANIN HUKUKİ NİTELİĞİ . 6

1. İfanın Hukuki Niteliğine İlişkin Görüşler 7

(1) Sözleşme Görüşü 7

(2) Borçlunun İrade Açıklaması Görüşü 9

(3) Maddi Fiil Görüşü . 10

(4) Sınırlı Sözleşme Görüşü . 11

(5) İfanın Hukuki Niteliğine İlişkin Görüşlerin Hukuki Sonuçları 14

C. İFADA EDİMİN ROLÜ 16

1. Edim Kavramı, Unsurları ve Şartları 16

(1) Edim Kavramı . 16

(2) Edimin Unsurları ve Şartları . 18

2. Edimin Sınıflandırılması ve Edim Çeşitleri . 19

(1) Konusuna Göre Edim Çeşitleri . 19

(a) Olumlu Edimler 20

(b) Olumsuz Edimler 21

(2) İfa Süresi Bakımından Edim Çeşitleri 22

(a) Sürekli Edimler . 22

(b) Anî Edimler 23

(c) Dönemli Edimler . 24

(3) Bölünmelerine Göre Edim Çeşitleri . 25

3. Edim Yükümlülüğü 26

(1) Edim Yükümlülüğü Kavramı ve Çeşitleri 26

(2)Yan Yükümlülükler . 29

(a) İfaya Yardımcı Yan Yükümlülükler . 30

(b) Koruma Yükümlülükleri . 30

(3)Edim Yükümünden Bağımsız Borç İlişkileri. 31

II. BORÇLANILAN EDİME UYGUN İFA KURALI VE İSTİSNALARI 35

A. BORÇLANILAN EDİME UYGUN İFA KURALI 35

1. Parça Borçları Bakımından Edime Uygun İfa Kuralı. 39

2. Çeşit Borçları Bakımından Edime Uygun İfa Kuralı . 40

3. Para Borçları Bakımından Edime Uygun İfa Kuralı 41

(1) Kaydî Para İle Yapılan Ödeme . 42

(2) Kripto Para İle Yapılan Ödeme 44

B. BORÇLANILAN EDİME UYGUN İFA KURALININ İSTİSNALARI OLARAK İFA İKAMELERİNİN AMACI VE ÇEŞİTLERİ . 49

1. Genel Olarak . 49

2. Borçlanılan Edimden Başka Bir Edimde Bulunulması İle Güdülen Amaçlar . 51

a. Genel Olarak . 51

b. Teminat Amacı . 52

c. Borcun Sona Erdirilmesi Amacı . 55

d. Borç Konusundan Farklı Olarak Verilen Şeyin Paraya Çevrilerek Alacağın Karşılanması Amacı 56

3. İfa İkamelerinin Çeşitleri 59

a. Seçimlik (Alternatif) Yetki . 60

(1) Genel Olarak . 60

(2) Seçimlik Yetkinin Kullanılması 62

(a) Borçlu Tarafından Kullanılması 62

(b)Alacaklı Tarafından Kullanılması 65

(3)Seçimlik Yetkide İmkânsızlık ve Sonuçları 66

(a) Temel Edimin İmkânsızlaşması 66

(b)Yedek Edimin İmkânsızlaşması. 67

(4) Seçimlik Yetki ile Seçimlik Borcun Karşılaştırılması 67

b. İfa Yerine Edim 70

(1) Genel Olarak . 70

(2) İfa Yerine Edimin Konusu 72

(3) İfa Yerine Edim Anlaşması 73

(a) İfa Yerine Edim Anlaşmasının Ne Zaman Yapılabileceği Sorunu . 75

(i) İfa Yerine Edim Anlaşmasının İfadan Önce de Yapılabileceği Görüşü 75

(ii) İfa Yerine Edim Anlaşmasının İfadan Önce Yapılamayacağı Görüşü 76

(4) İfa Yerine Edim Anlaşmasının Hukuki Niteliği . 77

(a) Klasik Görüş . 77

(b) İfa Sözleşmesi Görüşü 78

(c) Değiştirme Sözleşmesi Görüşü . 79

(5) İfa Yerine Edimin Yenileme İle Karşılaştırılması 81

(6) İfa Yerine Edimin Hukukî Sonuçları 83

(a) Genel Olarak . 83

(b) İfa Yerine Edimin Ayıplı Olması Veya Üstün Hak İddiasıyla Alacaklının Elinden Alınmış Olmasının Hukukî Sonuçları 84

(i) Satış Sözleşmesindeki Ayıp ve Zapt Hükümlerinin Uygulanabileceği Görüşü 85

(ii) Alacaklının Sözleşmeden Dönerek Asıl Edimi Tekrar Canlandırabileceği Görüşü 87

(iii) Alacaklının TBK m. 32Hükmüne Dayanarak İfa Uğruna Edim Anlaşmasını İptal Edebileceği Görüşü . 88

İKİNCİ BÖLÜM

İFA UĞRUNA EDİM

I. İFA UĞRUNA EDİM KAVRAMI . 91

II. İFA UĞRUNA EDİMİN HUKUKİ DAYANAĞI 93

III. İFA UĞRUNA EDİMİN ÖNEMİ 94

IV. İFA UĞRUNA EDİMİN HUKUKİ NİTELİĞİ . 98

A. VEKALET VEYA VEKALET BENZERİ SÖZLEŞME GÖRÜŞÜ 98

1. Vekalet Sözleşmesi Görüşüne Getirilen Eleştiriler 99

B. VEKALET BENZERİ İNANÇLI İŞLEM GÖRÜŞÜ . 102

1. İfa Uğruna Edim Anlaşmasının İnançlı İşlem Şeklinde Gerçekleşmesi 103

C. ATİPİK SÖZLEŞME GÖRÜŞÜ . 106

D. ERTELEME (TECİL) ANLAŞMASI GÖRÜŞÜ 107

V. İFA UĞRUNA EDİMİN UNSURLARI . 109

A. ASIL EDİM . 109

B. ASIL BORCUN İFASI UĞRUNA BAŞKA BİR EDİMİN İFASI . 109

C. TARAFLARIN ANLAŞMASI 110

1. Tarafların Anlaşmasının Önemi ve Fonksiyonları . 110

2. TaraflarınAnlaşmasının Yorumlanması ve Tamamlanması . 112

3. İfa Uğruna Edim Anlaşmasının Malvarlığına Yaptığı Etki Bakımından Hukukî Nitelendirilmesi 116

4. İfa Uğruna EdimAnlaşmasının Eksikliğinin Sonuçları 119

5.İfa Uğruna Edim Anlaşmasının Kurulması ve Şekli . 126

VI. İFA UĞRUNA EDİMİN KONUSU 127

A. BORÇLUNUN BİR MALVARLIĞI DEĞERİNİ ALACAKLIYA KAZANDIRMASI . 127

1. Bir Şeyin Zilyetliğinin Devri 128

2. Alacak ya da Diğer Hakların Devredilmesi 129

B. BORÇLUNUN ALACAKLIYA KARŞI YENİ BİR YÜKÜMLÜLÜK ALTINAGİRMESİ 130

VII. İFA UĞRUNA EDİMİN DİĞER İFA İKAMELERİ İLE KIYASLANMASI 131

A. İFA UĞRUNA EDİM VEİFA YERİNE EDİM 131

B. İFA UĞRUNA EDİM VE SEÇİMLİK YETKİ 135

VIII. İFA UĞRUNA EDİMİN ÖZEL GÖRÜNÜM BİÇİMLERİ VE BENZER HUKUKÎ MÜESSESELERLE İLİŞKİSİ 137

A. ALACAĞIN DEVRİ VE İFA UĞRUNA EDİM 137

1. Genel Olarak . 137

2. İfa Uğruna Edimin Özel Bir Görünüm Biçimi Olarak İfaya Yönelik Devir (TBK m. 192) . 138

3. İfa Uğruna Devrin İfa Yerine Devir ile Karşılaştırılması . 140

4. İfa Uğruna Devrin Teminat Amacıyla Alacak Devri İle Karşılaştırılması . 143

B. BORCUN YENİLENMESİ VE İFA UĞRUNA EDİM 145

1. Borcun Yenilenmesi ve Değiştirme Sözleşmesi İle İlişkisi . 145

2. Borcun Yenilenmesinin İfa Uğruna Edim İle Karşılaştırılması . 147

C. HAVALE VE İFA UĞRUNA EDİM 151

1. Genel Olarak Havale 151

2. Havalenin İfa Uğruna Edimle Karşılaştırılması . 154

3. Borç Üzerine Havale 156

4.İfa Uğruna Edimin Özel Görünüm Biçimi Olarak İfa Uğruna Havale (TBK m. 556/1) . 158

5. Para Borcunun Banka Havalesiyle Nakit Dışı Ödenmesinin İfa Niteliği Taşıyıp Taşımadığı Sorunu . 160

6. Banka Havalesi Dışında Kaydî Para İle Yapılan Diğer Ödemelerin İfa Uğruna Edim Niteliği . 165

(1) Çekle Yapılan Ödeme . 165

(2) Kredi Kartıyla Yapılan Ödeme . 168

(a) POS Cihazı Aracılığıyla Yapılan Kredi Kartı Ödemeleri . 173

(b) Kredi Kartıyla İnternetten Ödeme 174

(3) Elektronik Para, Akıllı Kart ve Elektronik Çek İle Yapılan Ödemeler 175

(a) Elektronik Para ile Yapılan Ödemeler 175

(b) Akıllı Kartla Yapılan Ödemeler 176

(c) Elektronik Çekle Yapılan Ödemeler . 177

D. SOYUT BORÇ İKRARI VE İFA UĞRUNA EDİM 179

1. Genel Olarak Soyut Borç İkrarı 179

2. İfa Uğruna Yapılan Soyut Borç İkrarı 182

(1) İfa Uğruna Yapılan Soyut Borç İkrarının Temel Borç İlişkisine Etkisi 184

3. Temel İlişkiden Kaynaklanan Borcun İfası Amacıyla Bono Verilmesinin İfa Uğruna Edim Niteliği . 187

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

İFA UĞRUNA EDİMİN HUKUKİ SONUÇLARI

I. İFA UĞRUNA EDİMİN TEMEL BORÇ İLİŞKİSİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ 191

A. İFA UĞRUNA EDİM ANLAŞMASININ YAPILMASININ ASIL ALACAK ÜZERİNDEKİ ETKİSİ . 191

1. Asıl Alacağa Başvurulmasının Bozucu Şarta Bağlanmış Olması 191

(1) İfa Uğruna Edim Anlaşmasının Erteleme (Tecil) Anlaşmasını Da Kapsadığı Görüşü 192

(2) İfa Uğruna Edim Def’i Bulunduğu Görüşü 196

B. İFA UĞRUNA EDİMDE BULUNULMASININ ASIL ALACAK ÜZERİNDEKİETKİSİ 197

1. Asıl Alacak Bakımından İşlemekte Olan Zamanaşımının Kesilmesi . 197

(1) Zamanaşımını Kesen Sebebin Ne Olduğu Sorunu . 197

(a) Asıl Alacağın Borçlu Tarafından İkrar Edilmiş Olduğu Görüşü 197

(b) Tarafların Örtülü Erteleme Anlaşması Yaptığı Görüşü 198

(2) Yeni Zamanaşımı Süresinin İşlemeye Başlaması . 199

2.Asıl Alacağın Sona Ermesi 200

(1) Asıl Alacağın Tamamen Sona Ermesi 201

(2) Asıl Alacağın Kısmen Sona Ermesi 201

(3) Asıl Alacağın Sona Erme Anı . 204

(a) İfa Uğruna Bir Malvarlığı Konusunun veya Alacak Üzerindeki Hakkın Kazandırılması Halinde Asıl Alacağın Sona Erme Anı 204

(b) Borçlunun İfa Uğruna Üstlendiği Soyut Borç İkrarından Doğan Borcu Yerine Getirmesi Halinde Asıl Alacağın Sona Ermesi 207

(i) Soyut Borç İkrarının Geçersiz Olması Halinde Asıl Alacağın Durumu 208

(ii) Borçlunun Önce Asıl Alacağı İfa Etmesi Halinde Soyut Borç İkrarından Doğan Alacağın Durumu . 209

II. ALACAKLI BAKIMINDAN İFA UĞRUNA EDİMİN SONUÇLARI 210

A. ALACAKLININ İFA UĞRUNA EDİMİ PARAYA ÇEVİRME HAK VE YÜKÜMLÜLÜĞÜ . 210

1. Alacaklının Paraya Çevirme İşleminden Kaçınmasının Sonuçları 212

B. ALACAKLININ ÖZEN YÜKÜMLÜLÜĞÜ 213

1. İfa Uğruna Edimi Muhafaza Etmede 215

2. İfa Uğruna Edimin Paraya Çevrilmesinde 215

3. Alacaklının Özen Yükümlülüğünü İhlal Etmesinin Sonuçları 217

C. İFA UĞRUNA EDİMİ PARAYA ÇEVİRME MASRAFLARI . 219

D. ALACAKLININ ARTAN MEBLAĞI BORÇLUYA İADE YÜKÜMÜ . 220

E. ALACAKLININ ASIL ALACAĞI TALEP HAKKI 221

1. Alacaklının Borç İlişkisinden Doğan Asıl Edimi Talep Hakkının Devam Etmesi 221

2. Alacaklının İfa Uğruna Edimi Talep Hakkı . 222

3. Alacaklının Asıl Edimi ve İfa Uğruna Edimi Talep Etme Haklarının Yarışması . 224

III. BORÇLU BAKIMINDAN İFA UĞRUNA EDİMİN SONUÇLARI 225

A. BORÇLUNUN BORCUNUN DEVAM ETMESİ 225

B. BORÇLUNUN İFA UĞRUNA EDİMDEKİAYIP VEYA ZAPT NEDENİNDEN SORUMLULUĞUNUN BULUNMAMASI . 226

IV. TÜRK BORÇLAR KANUNU’NDA ÖZEL GÖRÜNÜM BİÇİMLERİ BAKIMINDAN İFA UĞRUNA EDİMİN SONUÇLARI 229

A. İFA UĞRUNA ALACAK DEVRİNİN SONUÇLARI (TBK m. 192) 229

B. İFA UĞRUNA HAVALENİN SONUÇLARI (TBK m. 556) . 231

1. Temel Borç İlişkisindeki Geçersizliğin Etkisi 232

2. Havale Alıcısının Asıl Alacağını Talep Edebilmesi . 235

3. Havaleyi Kabul Etmek İstemeyen Havale Alıcısının Bildirim Yükümlülüğü . 236

SONUÇ 237

KAYNAKÇA . 251