İdare Hukuku Dersleri (Bilgen)

İKİNCİ KİTAP

HUKUK DEVLETİ VE YÜRÜTME VE İDARENİN HUKUK DEVLETİ İLE İLİŞKİSİ

BİRİNCİ BÖLÜM

EGEMENLİK

I- Egemenlik............................................................................................................. '

1-Devletin unsurları ................................................................................. 1

2-Egemenlik ................................................................................................ 1

II- Kamu kudreti.................................................................................................. 6

1-Genel olarak .................................................................................................. 6

2-Kamu kudretinin özel kişiler tarafından kullanılması sorunu 11

İKİNCİ BÖLÜM HUKUK DEVLETİ KAVRAMI

I- Tanım ............................................................................................................ 15

1-Anayasa Mahkemesi içtihatlarında hukuk devleti ilkesi 16

2-Dam ştay içtihatlarında hukuk devleti .................................................... 19

II-Hukuk devleti-demokrasi ................................................................................ 25

III- Hukuk devleti - laik devlet ............................................................................. 26

IV-Hukuk devleti - sosyal devlet ........................................................................ 29

V-Hukuk devleti - insan onuru........................................................................... 31

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM HUKUK DEVLETİNİNJUNSURLARI

BİRİNCİ ALT BÖLÜM

TEMEL HAK VE ÖZGÜRLÜKLERİN TANINMASI VE GARANTİ EDİLMESİ

§ 1- TEMEL HAK VE ÖZGÜRLÜKLER: GENEL OLARAK

I- Temel hak ve özgürlükler ve egemenlik ........................................................... 35

1-Kişinin hakları, siyasi haklar................................... ,.............................. 35

2-Sosyal haklar...... .'................................................................................ 36

3- Sosyal haklar - kişinin hakları............................................................... 37

II- Temel hakların tanınması ............................................................................... 40

1- Kapsamı: Kaç tane özgürlük kabul edilirse yeterli ? .............................. 40

2- Temel hak ve özgürlüklerin Anayasa ile tanınması................................ 41

3-Temel hak ve özgürlüklerin kanunla tanınması............................................. 41

4-Temel hak ve özgürlüklerin uluslararası andlaşmalarla tanıması .................. 43

5- Temel hak ve özgürlüklerin içtihatla tanınması ............................................ 46

'6- Temel hak seviyesine yükselmemiş faaliyetler...................................... 46

III- Temel hakların düzenlenmesi ve sınırlanması................................................... 48

1-Düzenleme sınırlama 48

2-Temel hakları sınırlama yetkisi: Kanunla sınırlama ilkesi ............... 52

3- Temel hakları sınırlama sebepleri ................................................... 56

4-Sınırlamanın sınırı: Öz problemi ................................................... 58

IV-Temel hakların kayıtlaması ve kullanılmasının durdurulması ........................... 66

V-Temel hakları kötüye kullanma yasağı............................................................. 68

VI-Yabancıların tabi olacağı temel hak ve özgürlükler rejimi 68

VII-Temel hakların garanti edilmesi ...................................................................... 70

1- Şekli garantiler: Katı Anayasa, kanunla sınırlama .......................... 70

2-Asıl garanti: Yargı denetimi ........................................................... 74

a)Kanunların Anayasaya uygunluğunun yargısal denetimi................ 74

b)İdari işlemlerin yargısal denetimi ................................................... 74

c)Temel hak ve özgürlüklerin garantisi olarak yürütmenin durdurulması 75

ç)Temel hak ve özgürlüklerin garantisi olarak adliye mahkemesi kararı ..................... 76

d)Kişi özgürlüğü ve güvenliğinin garantisi olarak AY 19. maddesinde öngörülen tazminat 76

e)Temel hak ve özgürlüklerin garantisi olarak AY 40. maddesinde öngörülen tazminat 77

§ 2- TEMEL HAK VE ÖZGÜRLÜKLER REJİMİ VE İDARE .......................... 79

İKİNCİ ALT BÖLÜM HUKUKUN ÜSTÜNLÜĞÜ

§ 1: HUKUKİLİK İLKESİ (HUKUKUKA UYGUNLUK İLKESİ)

1-Genel olarak................................................................................................. 99

1-Hukukilik kavramı .......................................................................... 99

2 -Hukuka uygunluğun değerlendirileceği tarih................................ 100

3-İdare kendi işlemleriyle bağlıdır ................................................... 104

II- Hukuk nizamının kaynakları ........................................................................... 105

A- Anayasa................................................................................................... 106

B- Uluslararası hak beyannameleri................................................................ 124

C- Uluslararası andlaşmalar .......................................................................... 125

D- Kanun....................................................................................................... 133

1- Kanun....................... .'.................................................................. 133

a)Kanunun varlığı ........................................................................... 134

b)Kanunun yürürlüğü...................................................................... 135

c)Kanunların uygulanabilirliği......................................................... 144

ç)Kanunlar arasında bir hiyerarşi var mı ? ................ .................... 156

d)Kamu hukuku kanunları özel hukuk kanunları ............................ 160

e)Kanunların yorumu ...................................................................... 163

2-İdarenin kanuna uygun işlem yapma mecburiyeti......................... 171

E- Kanun nükmünde kararname ......................... ............................................ 172

1-Olağan hallerde kanun hükmünde kararnameler.............................. 172

2-Kanun hükmünde kararname: konu .................................................... 174

3-Olağanüstü hallerde (olağanüstü hal. sıkıyönetim, seferberlik.

savaş hali) kanun hükmünde kararnameler ............................................. 176

F-Mahkeme kararlan ......................................................................................... 180

1 - Mahkeme kararları ve idare ............................................................... 181

2-İçtihat: İçtihadın normatif değeri........................................................... 186

a)Genel olarak..................................................................................... 186

b)İçtihadın hukuk normu olarak bağlayıcılığı ..................................... 190

c)İçtihadı birleştirme kararlan ............................................................. 193

ç)Hukukun genel ilkeleri .................................................................... 197

Anayasa Mahkemesine göre hukukun genel ilkeleri.................................................. 200

Danıştaya göre hukukun genel ilkeleri ..................................................................... 205

G- Tek taraflı idari işlemler............................................................................... 219

I-Düzenleyici işlemler ...................................................................................... 219

1- Tüzük ................................................................................................... 223

2- Yönetmelik........................................................................................ 226

3- Adsız düzenleyici işlemler ................................................................... 228

il- Bireysel işlemler............................................................................................ 231

H- İdarenin sözleşmeleri ................................................................................... 234

I- Örf ve adet hukuku ve idari uygulama .......................................................... 234

j- Doktrin........................................................................................................... 237

§ 2 HUKUKA UYGUNLUK VE KAMU YARARI

I-Kamu yararı kavramı .................................................................................... 239

II-Kamu yararı ve hukukilik ..................... :....................................................... 241

1-Kamu yaran amacı ........................... 241

2-Kamu yararının olumlu etkisi .............................................................. 241

3-Kamu yarannın olumsuz etkisi.............................................................. 243

4-Kamu yaran-takdir yetkisi ...j................................................................ 246

§ 3: HUKUK KURALLARINA AYKIRILIK TÜRLERİ

I- Eksik düzenleme ............................................................................................ 249

II-Hukuka aykırılık sebebleri ........................................................................... 254

§ 4: HUKUK KURALLARINA AYKIRILIĞIN YAPTIRIMI

I- İptal edilebilirlik ............................................................................................ 255

II- İdari işlemlerin yokluğu problemi ................................................................ 255

III- İdari eylemlerin yaptırımı ........................................................................... 259

ÜÇÜNCÜ ALT BÖLÜM DEVLET KAYNAKLI İŞLEMLERİN YARGISAL DENETİMİ

§ 1. YASAMA ORGANININ İŞLEMLERİNİN YARGISAL DENETİMİ

I- Kanunlann Anayasaya uygunluğunun yargısal denetimi ............................... 261

II- Yargı denetiminin sınırları ....................................................................... 262

III-Anayasa Mahkemesi kararlarına uyma zorunluluğu .................................... 266

§ 2. YÜRÜTME VE İDARE ORGANININ İŞLEMLERİNİN YARGISAL DENETİMİ

I- İdarenin yargısal denetimi ............................................................ 273

II- Yargı denetiminin sınırları ............................................................................. 277

1- Hükümet tasarrufları .................................................................... 277

3-Yasama kısıntısı ........................................................................... 279

4-Bağlı yetki - takdir yetkisi ............................................................ 290

5-Yerindelik denetimi yasağı................................................................ 301

6-İdari işlem niteliğinde yargı kararı verme yasağı ......................... 307

7-İşlemin iptalini gerektirmeyen hukuka aykırılıklar ...................... 308

DÖRDÜNCÜ ALT BÖLÜM DEVLETİN MALİ SORUMLULUĞU

§ 1- Devletin yasama organının eylem ve işlemleri sebebiyle mali

sorumluluğu problemi .................... 317

§ 2- Devletin yargılama faaliyeti sebebiyle mali sorumluluğu problemi ............. 327

I- Mahkeme kararlan sebebiyle devletin mali sorumluluğu ............................... 327

II-Kanunla öngörülmüş hallerde yargı organının işlemleri sebebiyle

devletin mali sorumluluğu ............................................................... 331

III- Kanunla öngörülmüş hallerde yargı organının işlemleri sebebiyle devletin mali sorumluluğu: hukuka aykırı tutuklama ve yakalama sebebiyle devletin mali sorumluluğu .................................................................... 331

IV- Adli kolluk faaliyetleri sebebiyle devletin mali sorumluluğu ......................... 334

V- Adli işlemler sebebiyle devletin mali sorumluluğu ........................................ 336

VI-Memurin Muhakematı Hakkında Kanunu Muvakkate göre verilen

kararlar sebebiyle devletin mali sorumluluğu ................................... 337

§ 3- Devletin yürütme ve idare faaliyeti sebebiyle mali sorumluluğu

I- Genel olarak................................................................................................... 339

II- İdarenin mali sorumluluğunun temeli ......................................... 340

III- İdarenin kusurlu mali sorumluluğu................................................................. 343

İV- İdarenin mali sorumluluğunun sınırları.......................................................... 344

V-İdarenin idari eylemler sebebiyle mali sorumluluğu vg hizmet kusurundan idarenin objektif mali sorumluluğuna 346

VI-Hukuka aykırı iflari işlemler sebebiyle idarenin mali sorumluluğu ve hizmet kusuru 358

1-Hukuka aykırı işleme dayalı eylemler sebebiyle verilen

zarar ve hizmet kusuru ...................................................................... 359

2-Hukuka aykırı idari işlemler sebebiyle verilen zarar ve hizmet

kusuru.................................................................................................. 360

3-Yargı denetimine tabi olmayan işlemler sebebiyle idarenin

mali sorumluluğu ............................................................................ 365

a)Yargı denetiminden geçmemiş idari işlemi sebebiyle

idarenin mali sorumluluğu; ............................................................... 365

b)_ Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulunun işlemleri

sebebiyle idarenin mali sorumluluğu ................................................ 365

c)Sıkıyönetim komutanının işlemleri sebebiyle idarenin mali sorumluluğu 367