Hukuk Uyuşmazlıkları Bağlamında Arabuluculuk_{Tümüyle Gözden Geçirilmiş ve Yenilenmiş 3. Bası}

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ .......................................................................................................................................V

İÇİNDEKİLER..........................................................................................................................VII

BİBLİYOGRAFYA ..................................................................................................................XV

KISALTMALAR CETVELİ ...................................................................................................XXI

BİRİNCİ BÖLÜM

ARABULUCULUKLA İLGİLİ TEMEL BİLGİLER

§ 1. Kavramsal Çerçevede Arabuluculuk ve  Arabuluculuğun Uzlaştırma ile Olan Farklılıkları.......................................................................................................................3

A. Kavramsal Çerçevede Arabuluculuk..................................................................................3

B. Arabuluculuğun Uzlaştırma ile Olan Farklılıkları...............................................................5

I. Kavramsal Çerçevede Uzlaştırma..............................................................................5

II. Arabuluculuk ile Uzlaştırma Arasındaki Farklılıklar.................................................6

§ 2.  Arabuluculuğa İlişkin Olarak Yapılan Tasnifler ve Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk  Kanunu’nun Öngördüğü Arabuluculuk Modelinin Bu Bağlamda İrdelenmesi........................................................................................................................9

A. Arabuluculuğa İlişkin Olarak Yapılan Tasnifler................................................................9

I. Arabulucunun Niteliklerine ve Arabuluculuk Sürecinin  Yürütümünde Tâbi Olunacak Rejime Göre..............................................................................................9

II. Arabuluculuk Faaliyetinin Taşımış Bulunduğu Özelliklere ya da Arabulucunun Süreçte Üstlenmiş Olduğu İşlevin  Niteliğine Göre.................................................10

III. Arabuluculuk Sürecinde İşlev Üstlenen Arabulucunun  Sayısına Göre...................12

IV. Arabuluculuk Sürecinin İşleyişinde Kurumsal Bir Yapının Yardımının Alınıp Alınmamasına Göre.................................................................................................13

B. Arabuluculuğa İlişkin Olarak Yapılan Tasnifler Bağlamında Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu’nun  Öngördüğü Modelin Durumunun İrdelenmesi....................14

§ 3. Arabuluculuğun Amacı, Avantajları ve  Dezavantajları, Hukukî Temelleri.............19

A.  Arabuluculuğun Amacı....................................................................................................19

B.  Arabuluculuğun Avantaj ve Dezavantajları.....................................................................20

I. Arabuluculuğun Avantajları....................................................................................20

II. Arabuluculuğun Dezavantajları...............................................................................22

C.  Arabuluculuğun Hukukî Temelleri..................................................................................23

§ 4.  Arabuluculuğun Uygulanma Alanı, İşleyişine Egemen Olan İlkeler, Arabulucu Sıfatıyla Faaliyet Gösterebilmek İçin Varlığı Aranan Koşullar,  Arabulucular Siciline Kayıt ve Arabulucu Sıfatının Kazanılması......................................................27

A.Arabuluculuk Kurumunun Uygulanma Alanı.................................................................27

I. Genel Olarak............................................................................................................27

II. Belirli Hukukî Uyuşmazlık Tipleri ile İşlerin  Arabuluculuğun Uygulanma Alanının Tâyini  Bağlamında Durumunun İrdelenmesi...........................................28

B.  Arabuluculuk Kurumunun İşleyişine Egemen Olan İlkeler.............................................34

I. İhtiyarîlik (İradîlik) İlkesi........................................................................................34

II. Tarafların Eşitliği İlkesi...........................................................................................35

III. Gizlilik İlkesi...........................................................................................................35

C.  Arabulucu Sıfatıyla Faaliyet Gösterebilmek İçin Varlığı Aranan Koşullar, Arabulucular Siciline Kayıt ve Arabulucu Sıfatının Kazanılması....................................40

I. Genel Olarak............................................................................................................40

II. Arabulucu Sıfatıyla Faaliyet Gösterebilmek İçin Varlığı Aranan Koşullar.............40

1. Gerçek Kişi Olmak.............................................................................................40

2. Türk Vatandaşı Olmak........................................................................................41

3. Mesleğinde En Az Beş Yıllık Kıdeme Sahip Hukuk Fakültesi Mezunu Olmak.42

4. Tam Ehliyetli Olmak..........................................................................................42

5. Kişilik Özellikleri İtibariyle Arabuluculuk Mesleğini İcraya Elverişli Olmak...42

6. Arabuluculuk Eğitimini Tamamlamak ve Kural Olarak Adalet Bakanlığı’nca Yapılacak Olan Yazılı Sınavda  Başarılı Olmak.................................................43

a) Arabuluculuk Eğitimi..................................................................................43

aa) Genel Olarak........................................................................................43

bb) Arabuluculuk Eğitiminin Kapsamı.......................................................44

cc) Arabuluculuk Eğitimi Verebilecek Olan Kuruluşlar............................45

dd) Eğitim Kuruluşlarına Verilen İznin İptali ve  Denetlenmeleri..............47

b) Arabuluculuk Sınavı....................................................................................49

7. Diğer Koşullar....................................................................................................51

III. Arabulucular Siciline Kayıt ve Arabulucu Sıfatının  Kazanılması...........................53

1.Arabulucular Siciline Kayıt................................................................................53

2. Arabulucu Sıfatının Kazanılması........................................................................54

İKİNCİ BÖLÜM

İHTİYARÎ ARABULUCULUK

§ 5. İhtiyarî Arabuluculuğa İşlerlik  Kazandırılabilmesi İçin Yapılması Gereken  Sözleşmeler, Arabulucunun Sayısı ve Seçimi................................................................59

A.  İhtiyarî Arabuluculuğa İşlerlik Kazandırılabilmesi İçin  Yapılması Gereken Sözleşmeler.....................................................................................................................59

I. Genel Olarak............................................................................................................59

II. Yapılması Gereken Sözleşmeler..............................................................................59

1. Arabuluculuk Sözleşmesi...................................................................................59

a) Genel Olarak...............................................................................................59

b) Hukukî Niteliği............................................................................................61

2.Arabulucu Sözleşmesi........................................................................................64

a) Genel Olarak...............................................................................................64

b) Hukukî Niteliği............................................................................................65

B.  İhtiyarî Arabuluculukta Arabulucunun Sayısı ve Seçimi.................................................69

§ 6. İhtiyarî Arabuluculukta Arabulucunun Hukukî Statüsü, Hakları, Yükümlülükleri, Denetimi ve  Sorumluluğu..............................................................................................71

A.  İhtiyarî Arabuluculukta Arabulucunun Hukukî Statüsü...................................................71

B.  İhtiyarî Arabuluculukta Arabulucunun Hakları................................................................72

I. Arabulucu Unvanını Kullanma Hakkı.....................................................................72

II. Ücret ve Masraf İsteme Hakkı.................................................................................72

III. Avans İsteme Hakkı.................................................................................................76

IV. Taraflarla Görüşme ve İletişim Kurma Hakkı.........................................................77

C.  İhtiyarî Arabuluculukta Arabulucunun Yükümlülükleri..................................................78

I. Görevini Özenle ve Tarafsız Bir Biçimde Yerine Getirme Yükümlülüğü...............78

II. Taraflara Eşit İşlemde Bulunma Yükümlülüğü.......................................................81

III. Görevini Şahsen Yerine Getirme Yükümlülüğü......................................................82

IV. Tarafları Bilgilendirme ve Arabuluculuk Görevini  Kabulden Kaçınma Yükümlülüğü...........................................................................................................83

V. Tarafları Aydınlatma Yükümlülüğü........................................................................84

VI. Reklâm Yasağına Uyma Yükümlülüğü...................................................................86

VII. Sır Saklama Yükümlülüğü.......................................................................................87

VIII. Belgeleri Saklama Yükümlülüğü............................................................................88

IX. Aidat Ödeme Yükümlülüğü.....................................................................................89

X. Arabuluculuk İçin Ücret Karşılığı Aracılık Yapma Yasağına Uyma Yükümlülüğü...........................................................................................................89

XI. Arabuluculuk Uygulamasının Geliştirilmesine Katkı  Sağlama Yükümlülüğü.........90

D.  İhtiyarî Arabuluculukta Arabulucuların Denetimi ve  Sorumluluğu................................90

I. İhtiyarî Arabuluculukta Arabulucuların Denetimi...................................................90

1. Genel Olarak........................................................................................................90

2. Denetimin Kapsamı ile Denetim Sürecinin İşleyişi.............................................91

II. İhtiyarî Arabuluculukta Arabulucunun Sorumluluğu...............................................92

1. İhtiyarî Arabuluculukta Arabulucunun Hukukî  Sorumluluğu.............................92

2. İhtiyarî Arabuluculukta Arabulucunun Disiplin  Sorumluluğu...........................94

3.  İhtiyarî Arabuluculukta Arabulucunun Ceza Sorumluluğu.................................95

§ 7. İhtiyarî Arabuluculukta Arabulucuya Başvuru, Arabuluculuk Sürecinin Başlaması, Yürütülmesi ve Sona Ermesi.......................................................................97

A.  İhtiyarî Arabuluculukta Arabuluculuğa Başvuru.............................................................97

B.  İhtiyarî Arabuluculukta Arabuluculuk Sürecinin Başlaması............................................98

C.  İhtiyarî Arabuluculukta Arabuluculuk Sürecinin  Yürütülmesi.......................................98

D.  İhtiyarî Arabuluculukta Arabuluculuk Sürecinin Sona  Ermesi.....................................107

I. Tarafların Anlaşmasıyla Sona Ermesi....................................................................108

1. Genel Olarak.....................................................................................................108

2. İcra Edilebilirlik Şerhinin Alınması..................................................................109

3. Anlaşmanın Kapsamına Giren Hususlarda Daha Sonra Dava Açılamaması.....113

II. Tarafların Anlaşması Dışındaki Diğer Nedenlerle Sona  Ermesi...........................115

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

DAVA ŞARTI ARABULUCULUK VE ARABULUCULUĞUN KURUMSAL YAPISI

§ 8. Dava Şartı Arabuluculuk..............................................................................................119

A. Genel Olarak..................................................................................................................119

B. Dava Şartı Arabuluculuğun Kapsamı............................................................................124

I. İş Uyuşmazlıkları...................................................................................................124

II. Ticarî Uyuşmazlıklar.............................................................................................125

III. Tüketici Uyuşmazlıkları........................................................................................126

IV. Sulh Hukuk Mahkemelerinin Görev Alanına Giren Bazı Uyuşmazlıklar..............128

V. 5488 sayılı Tarım Kanunu’nun Değişik 13. Maddesinde  Öngörülen Uyuşmazlıklar........................................................................................................135

VI. Münferit Bazı Davaların ve İşlerin Durumlarının  İrdelenmesi.............................137

1. Fikrî Mülkiyet Hukukuna İlişkin Mevzuattan Kaynaklanan Davalar...............137

2. Sınaî Mülkiyet Hukukunaİlişkin Mevzuattan Kaynaklanan Davalar...............138

3. İflâsa İlişkin Davalar.........................................................................................139

4. Konkordatoya İlişkin Davalar...........................................................................141

5. İhtiyatî Tedbir ve İhtiyatî Haciz........................................................................142

C. Arabulucuya Başvuru Zorunluluğunun Dava Şartı  Sayılmasının Dava Şartı Kavramının Temel Esprisi  Bağlamında Değerlendirilmesi..........................................142

D.  Dava Şartı Arabuluculuk Sürecinin Başlaması,  Arabulucunun Görevlendirilmesi, Hukukî Statüsü,  Hakları, Yükümlülükleri, Denetimi ve Sorumluluğu,  Sürecin İşleyişi, Sevk ve İdaresi ile Sürecin Sona Ermesi..........................................................145

I. Dava Şartı Arabuluculuk Sürecinin Başlaması......................................................145

II. Dava Şartı Arabuluculukta Arabulucunun  Görevlendirilmesi..............................147

III. Dava Şartı Arabuluculukta Arabulucunun Hukukî Statüsü, Hakları, Yükümlülükleri, Denetimi ve Sorumluluğu...........................................................149

1. Dava Şartı Arabuluculukta Arabulucunun Hukukî Statüsü...............................149

a) Arabulucunun Yapmış Olduğu Görevin Hukukî Niteliği..........................149

b)Dava Şartı Arabuluculukta, Arabulucunun Görevinin  İcrası Sırasında Bulunduğu Hukukî Statü...........................................................................150

aa) Genel Olarak......................................................................................150

bb) Memur ve Diğer Kamu Görevlileri Kavramları.................................150

cc) Dava Şartı Arabuluculukta, Arabulucunun Memur ve Diğer Kamu Görevlileri Ayrımı İçindeki Yeri........................................................153

2. Dava Şartı Arabuluculukta Arabulucunun Hakları ile  Yükümlülükleri...........155

3. Dava Şartı Arabuluculukta Arabulucunun Denetimi ve  Sorumluluğu.............156

a) Dava Şartı Arabuluculukta Arabulucunun Denetimi.................................156

b) Dava Şartı Arabuluculukta Arabulucunun Sorumluluğu...........................157

aa) Dava Şartı Arabuluculukta Arabulucunun Hukukî  Sorumluluğu......157

bb) Dava Şartı Arabuluculukta Arabulucunun Disiplin ve Ceza Sorumluluğu.......................................................................................158

IV. Dava Şartı Arabuluculuk Sürecinin İşleyişi ile Sevk ve  İdaresi............................158

V. Dava Şartı Arabuluculuk Sürecinin Sona Ermesi..................................................162

VI. Dava Şartı Arabuluculukta Arabuluculuk Bürosu  Tarafından Yapılan Giderler...163

VII. Dava Şartı Arabuluculuğun Dava Tipolojisi Bağlamında İrdelendiği Bazı Özel Durumlar...............................................................................................................164

1. Dava Şartı Arabuluculuk ve Kümülâtif Dava Yığılması...................................164

2. Dava Şartı Arabuluculuk ve Terditli Dava........................................................164

3. Dava Şartı Arabuluculuk ve Seçimlik Dava.....................................................166

4. Dava Şartı Arabuluculuk ve Kısmî Dava..........................................................167

5. Dava Şartı Arabuluculuk ve Belirsiz Alacak Davası........................................169

6. Dava Şartı Arabuluculuk ve Karşı Dava...........................................................170

7. Dava Şartı Arabuluculuk ve Topluluk Davası..................................................171

§ 9. Arabuluculuğun Kurumsal Yapısı  (Teşkilâtlanması)...............................................173

A.Genel Olarak..................................................................................................................173

B. Arabuluculuğun Kurumsal Yapısına Dahil Birimler.....................................................173

I. Arabuluculuk Daire Başkanlığı..............................................................................173

II. Arabuluculuk Kurulu.............................................................................................175

III. Adliye Arabuluculuk Büroları...............................................................................178

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

DİĞER ÖZEL DÜZENLEMELERDE YER ALAN ARABULUCULUK, ARABULUCULUKLA İLGİLİ ÖN YARGILAR, KAYGILAR VE DİRENÇLER İLE BUNLARIN AŞILMASI

§ 10. Diğer Özel Düzenlemelerde Yer Alan  Arabuluculuk................................................183

A. 6356sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nda Öngörülen Arabuluculuk.183

B. Singapur Sözleşmesi’nde Öngörülen Arabuluculuk......................................................188

§ 11. Arabuluculukla İlgili Ön Yargılar, Kaygılar ve Dirençler ile Bunların Aşılması....193

A. İdeolojik Bir Temele Dayanan Kaygılar........................................................................193

B. Hukuksal Barışın, Ancak Devlet Mahkemeleri Aracılığıyla Sağlanabileceği, Bunun Zarurî Olduğu Yönündeki Ön  Kabul............................................................................197

C. Uyuşmazlık İçine Düşmüş Olan Tarafların, Sadece Hukukî Bir Çözümün Bulunmasına İhtiyaç Duydukları Yönündeki Ön Kabul................................................199

D. Arabuluculuğun Yargının İş Yükünü Azaltmada Bir Araç yahut Her Türlü HukukîUyuşmazlığın Barışçıl Yollarla  Çözümünde Sihirli Bir Değnekmiş Gibi Görülmesi...200

E. Yargının Ağır İşlemesinin, Gecikmesinin Sorunu Yargıya Taşıyanın Daha Lehine Olan Bir Durumun Yaratılmasına Sebebiyet Vermesi...................................................202

F. Mevzuat Bazında Dava Şartı Arabuluculuk Adı Altında  Zorunlu Arabuluculuk Yönünde Adımlar Atılmış Olması ve Bu Bağlamda Süreklilik Arz Edecek Şekilde Bir Genişleme Eğiliminin Varlığı..................................................................................203

G. Meslek Olarak Kabul Edilen Arabuluculuğun Amaca Uygun Bir Biçimde İcrası Bağlamında Arabulucuların Sahip  Olması Gereken Nitelikler, Bağımsızlıkları ile  Tarafsızlıklarının Temini ve Denetimleri Hususunda,  Kamuoyunda Güven Telkin Edici Bir Görüntünün Henüz Yeterince Uyandırılamamış Olması................................206

H. Yargının En Önemli Bileşenleri Olan Hâkimler ile  Avukatların Arabuluculuk Kurumuna Önyargılı Olarak Yaklaşmaları....................................................................208

İ. Potansiyel Çerçevede Aralarında Uyuşmazlık Çıkması  Kuvvetle Muhtemel Olan Meslek Grupları ile İlgili Meslek Kuruluşlarının Arabuluculuğa Yeterince Sahip Çıkmamış Olması..........................................................................................................210

J. Arabuluculuğun Ancak Uzun Vadede Semere Verebilecek Bir Sosyal Proje Niteliği Taşıdığı Hususunun Gözden  Kaçırılmış Olması...........................................................211