ÖNSÖZ  III

İÇİNDEKİLER   V

ŞEKİLLER TABLOSU      VIII

GRAFİKLER LİSTESİ     IX

TABLOLAR LİSTESİ       X

KISALTMALAR LİSTESİ              XI

GİRİŞ    1

BİRİNCİ BÖLÜM

RİSK, RİSK İŞTAHI VE LİTERATÜR TARAMASI

1.1 Belirsizlik Kavramı     5

1.2 Risk 6

1.3 Riskin Kontrolü: Portföy Riski ve Beklenen Getiri Oranı  8

1.4 Riskin Sınıflandırılması             10

1.4.1 Sistematik Riskler              11

1.4.2 Sistematik Olmayan Riskler            13

1.5 Riskten Kaçınma         14

1.6 Risk İştahı     18

1.7 Risk İştahının Önemi  22

1.8 Literatür Taraması      24

1.8.1 Varlık Fiyatlarından Risk İştahı Tahminine Yönelik Çalışmalar            24

1.8.2 Opsiyon Fiyatlarından Risk İştahı Tahminine Yönelik Çalışmalar        27

1.8.3 Piyasa Temelli Risk İştahı Göstergelerine Yönelik  Çalışmalar             29

İKİNCİ BÖLÜM

RİSK İŞTAHI ÖLÇÜTÜNÜN TÜRETİLMESİNE YÖNELİK YAKLAŞIMLAR

2.1 Varlık Fiyatlarından Risk İştahı Ölçümü 33

2.1.1 Aşırı Getiri Oranı               37

2.1.2 Spearman Sıra Korelasyon              38

2.2 Opsiyon Fiyatlarından Risk İştahı Ölçüsünün Türetilmesi  39

2.2.1 Opsiyonlar           39

2.2.2 Opsiyon Fiyatlama: Black‐Scholes Fiyatlama Yöntemi           41

2.2.3 Zımni Volatilite ve Zımni Volatilite Eğrisi  43

2.2.4 Risk Nötr Olasılık Dağılımı (RND)               46

2.2.5 Genelleştirilmiş Uç Değer Dağılımı             51

2.2.6 Subjektif Olaslık Dağılımı              52

2.2.7 Gai ve Vause (2005)’ın Risk İştahı Ölçümü Yaklaşımı           54

2.3 Risk İştahı Düzeyi için Öncü Göstergeler               58

2.3.1 Teorik Temelli Göstergeler              58

2.3.1.1 Likidite, Kredi ve Oynaklık Endeksi               58

2.3.1.2 Küresel Risk İştahı Endeksi               59

2.3.2 Piyasa Temelli Göstergeler               60

2.3.2.1 WP Risk İştahı Endeksi      60

2.3.2.2 Finansal Stres Endeksi        61

2.3.2.3 Yatırımcı Güven Endeksi    62

2.3.2.4 Opsiyon Piyasası Oynaklık Endeksi 63

2.3.2.5 Piyasa Risk Duyarlılığı Endeksi        64

2.3.2.6 Ekonomik Belirsizlik Endeksi           64

2.3.2.7 Yatırımcı Duyarlılığı Endeksi           65

2.3.2.8 Merkezi Kayıt Kuruluşu Risk İştahı Endeksi 65

2.3.3 Göstergelerinin Karşılıklı İlişkisi: Korelasyon Matrisi              66

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

BORSA İSTANBUL’DA RİSK İŞTAHI ÖLÇÜTÜNÜN TÜRETİLMESİ

3.1 Borsa İstanbul Varlık Fiyatlarından Risk İştahının Ölçümü              68

3.1.1 Veriler   68

3.1.2 Risk İştahı Endeksinin Hesaplanması           69

3.1.3 Risk İştahı Endeksine İlişkin Bulgular          70

3.2 Borsa İstanbul Opsiyon Fiyatlarından Risk İştahının Ölçümü          72

3.2.1 Veriler   73

3.2.2 BIST30 Endeksi Risk Nötr Olasılık Dağılımı             73

3.2.3 BIST30 Endeksi Subjekfif Olasılık Dağılımı              80

3.2.4 Olasılık Dağılımlarına İlişkin Bulgular         84

3.2.5 Risk İştahına Yönelik Bulgular       89

3.2.6 Riskten Kaçınma Derecesinin Belirlenmesi  92

3.2.7 Varlık Getirilerine İlişkin Belirsizlik Düzeyinin Belirlenmesi  94

3.2.8 Borsa İstanbul Risk İştahı Düzeyi, Riskten Kaçınma Derecesi ve Varlık Getirilerine İlişkin Belirsizlik Düzeyi Korelasyon Analizi   95

3.3 Risk İştahı Göstergeleri Arasındaki Nedensellik İlişkisi      98

SONUÇ 108

KAYNAKÇA       113

EKLER  125

Ek 1 (a): Varlık Fiyatlarından Risk İştahı Endeksi Türetilmesinde Kullanılan

BIST30 Hisse Senetleri Özet İstatistikleri     125

Ek 1 (b): 2013-2019 Yılları Arası BIST30 Endeksine Dahil Edilen ve Çıkarılan Şirketlerin Borsa Kodları 126

Ek 2: Olasılık Dağılımı Grafikleri ve İstatistikleri       127

Ek 3. GARCH (1.1) Modeli Özet İstatistikleri             147

ŞEKİLLER TABLOSU

Şekil 1.1: Riskin Sınıflandırılması 11

Şekil 1.2: Farklı Riskten Kaçınma Derecelerine Sahip Bireylerin Fayda

Fonksiyonları   15

Şekil 1.3 Riske Karşı Tutumuna Göre Yatırımcı Tipleri            16

Şekil 2.1 FVFM Varsayımların Gevşetilmesi Durumunda Risk İştahı  34

Şekil 2.2 Risk Düzeyinin Artması Durumunda Risk İştahı      36

GRAFİKLER LİSTESİ

Grafik 2.1 Zımni Volatilite Eğrileri                45

Grafik 2.2:  Zımni Volatilite Kırılması        50

Grafik 2.3: Küresel Risk İştahı Endeksi (CSFB)        60

Grafik 2.4: Westpac Risk İştahı Endeksi (WPRA)     61

Grafik 2.5: ML Finansal Stres Göstergesi (MLFS)    62

Grafik 2.6: State Street Yatırımcı Güven Endeksi (SSCI)        63

Grafik 2.7: Chicago Opsiyon Piyasası Oynaklık Endeksi (VIX)             64

Grafik 2.8: Avrupa Hisse Senedi Ekonomik Belirsizlik Endeksi (UNC)              65

Grafik 2.9: Yatırımcı Duyarlılığı Endeksi (UBS)       65

Grafik 2.10: Türkiye, MKK Risk İştahı Endeksi (RISE)          66

Grafik 3.1: BIST 30 Günlük Getiri Serisi     69

Grafik 3.2 (a): Borsa İstanbul Günlük Sıra Korelasyon Katsayıları      71

Grafik 3.2 (b): Borsa İstanbul %10 Anlamlılık Düzeyinde Aylık Risk İştahı

Endeksi     72

Grafik 3.3: Vadeye Kalan Sürelerin Değişmesi Durumunda RND’lerin Şekli     77

Grafik 3.4: Risk Nötr Olasılık Dağılımları: Tüm Dönemler    78

Grafik 3.5: Genelleştirilmiş Uç Değer Dağılımı: Tüm Dönemler           79

Grafik 3.6: BIST30 Endeksi Simülasyon Süreci (Haziran, 2013)          82

Grafik 3.7: Subjektif Olasılık Dağılımları: Tüm Dönemler     83

Grafik 3.8 (a): RND Dağılımları Toplamı ve Standart Sapmalar          85

Grafik 3.8 (b): GEV Dağılımları Toplamı ve Standart Sapmalar          86

Grafik 3.9: GEV Çarpıklık ve Basıklıkların İzlenmesi             87

Grafik 3.10: Borsa İstanbul Risk İştahı Düzeyi          90

Grafik 3.11: Risk İştahı Endeksleri ve Risk Unsurları              91

Grafik 3.12: Riskten Kaçınma Endeksi Olasılık Dağılımları   93

Grafik 3.13: Borsa İstanbul Riskten Kaçınma Endeksi            94

Grafik 3.14: Varlıkların Geleceğine İlişkin Belirsizlik Düzeyi               95

TABLOLAR LİSTESİ

Tablo 1.1: Risk Kavramlarının İlişkisi 19

Tablo 2.2: Risk İştahı Düzeyi Öncü Göstergeleri Korelasyon İlişkisi 67

Tablo 3.1: 30/05/2013 - 31/10/ 2019 Tarihleri arasında  BIST’te işlem gören BIST30 opsiyonları 74

Tablo 3.2. Tahmin Edilen ARMA ve Kurulan GARCH(1,1) Modeli 81

Tablo 3.3: Olasılık Dağılımları ve Bulgular: Haziran 2013 Dönemi 84

Tablo 3.4: RND ve GEV Dağılımları Toplamı ve Standart Sapma Özet İstatistikleri 86

Tablo 3.5: GEV Çarpıklık ve Basıklık İstatistikleri 88

Tablo 3.6: Risk iştahı Endeksi Özet İstatistikleri 90

Tablo 3.7 (a): RND’den Türetilen Risk İştahı, Riskten Kaçınma ve Belirsizlik Düzeyi Korelasyon Analizi 96

Tablo 3.7 (b): GEV’den Türetilen Risk İştahı, Riskten Kaçınma ve Belirsizlik Algısı Korelasyon Analizi 97

Tablo 3.8: Tanımlayıcı İstatistikler 100

Tablo 3.9: ADF Durağanlık Testi Sonuçları 101

Tablo 3.10 : Borsa İstanbul Risk Primi ile Göstergeler arası Nedensellik Testi Sonuçları 102

Tablo 3.11 : BIST30 Vade Sonu Değer ile Göstergeler arası Nedensellik Testi Sonuçları 104

Tablo 3.12 : BIST30 Getiri ile Göstergeler arası Nedensellik Testi Sonuçları 106