BÜTÜN KONULARIYLA ANAYASA YARGISI DERSLERİ 5. Baskı

İÇİNDEKİLER

BEŞİNCİ BASKIYA ÖNSÖZ        IX

İÇİNDEKİLER       XI

KISALTMALAR    XXIII

GİRİŞ         1

BİRİNCİ BÖLÜM

ANAYASA YARGISININ

DOĞUŞU, GELİŞİMİ VE ANLAMI

1. GENEL OLARAK 13
2. ANAYASA YARGISININ DOĞUŞU 14
3. Anayasa Yargısının Doğuşu: Anayasacılık ve Sınırlı Devlet İdeali 14
4. Düşünsel Arka Plan: Anayasacılık 15
5. Anayasacılığın Araçları 32
6. a) Erkler Ayrılığı İlkesi 33
7. b) Federal Yapılanma Biçimi 47
8. c) İnsan Hakları Düşüncesi 50
9. d) Anayasanın Üstünlüğü İlkesi 55
10. e) Hukuk Devleti İlkesi 68
11. Anayasacılık ile Demokrasi Arasındaki Gerilim ve Uzlaşma 69

III. ANAYASA YARGISININ GELİŞİMİ 76

1. Genel Olarak 77
2. Denetim Modelleri 78
3. Yaygın Denetim Modeli ya da Amerikan Modeli 79
4. Merkezîleşmiş Denetim Modeli, Anayasa Mahkemesi Sistemi ya da Avrupa Modeli 83
5. Önleyici Denetim Modeli, Ön Denetim Modeli ya da Fransız Modeli 85
6. Anayasa Mahkemeleri 89
7. ANAYASA YARGISININ ANLAMI 96

İKİNCİ BÖLÜM

TÜRKİYE’NİN ANAYASA

YARGISI DÜZENİ

1. GENEL OLARAK 105
2. TÜRKİYE ANAYASA MAHKEMESİ 113
3. Anayasa Mahkemesi’nin Kuruluşu ve Üye Yapısı 114
4. 6216 Sayılı Kanun Döneminde 114
5. a) Kuruluş ve Üyelerin belirlenmesi 115
6. b) Üyeliğin Sona Ermesi 119
7. Mülga 2949 Sayılı Kanun Döneminde 121
8. Mülga 44 Sayılı Kanun Döneminde 123
9. Anayasa Mahkemesi’nin Örgütlenmesi 125
10. Başkanlı 125
11. Genel Sekreterlik 126
12. Genel Kurul 127
13. Bölümler 127
14. Komisyonlar 128
15. Komisyonlar Raportörlüğü 129
16. Araştırma ve İçtihat Birimi 130
17. Diğer Hizmet Birimleri 130
18. Anayasa Mahkemesi’nin Görev ve Yetkileri 130
19. Anayasa Mahkemesi Başkanı’nın Görev ve Yetkileri 131
20. Anayasa Mahkemesi Başkanvekillerinin Görev ve Yet-kileri 132
21. Genel Sekreter’in Görev ve Yetkileri 133
22. Genel Kurul’un Görev ve Yetkileri 134
23. Bölümlerin Görev ve Yetkileri 135
24. Komisyonların Görev ve Yetkileri 136
25. Komisyonlar Raportörlüğü’nün Görev ve Yetkileri 136
26. Araştırma ve İçtihat Birimi’nin Görev ve Yetkileri 137

III. TÜRK NORMLAR DÜZENİNDEKİ NORMLARIN “NORMLAR HİYERARŞİSİ”NDEKİ SIRALANIŞI  137

1. ANAYASALLIK DENETİMİNE TÂBİ NORM VE KARARLAR 140
2. Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Yargısal Denetimi 141
3. Anayasanın Geçici 15. Maddesindeki Denetim Yasağının İlgası 149
4. ANAYASALLIK DENETİMİNE TÂBİ OLMAYAN NORM VE KARARLAR 151
5. İnkılap Kanunları 151
6. Milletlerarası Antlaşmalar 152
7. Türkiye Büyük Millet Meclisi Kararları 152
8. Milletvekilliğinin Düşmesine İlişkin Özel Durumlar 154
9. Anayasa Değişikliğine İlişkin Kanunların Esastan Dene-tim Yasağı 158
10. Olağanüstü Hal ve Sıkıyönetim Kanun Hükmünde Kararnameleri 158
11. Olağanüstü Hallerde ve Savaş Hallerinde Çıkarılan Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri 163
12. Cumhurbaşkanının Tek Başına Yaptığı İşlemler 164
13. ANAYASALLIK DENETİMİNİN KAPSAMI 166
14. Şekil Bakımından Denetim 166
15. Esas Bakımından Denetim 170

VII. ANAYASALLIK DENETİMİNİN BİÇİMLERİ VE ÖZELLİKLERİ  174

1. Soyut Norm Denetimi-İptal Davası 174
2. Somut Norm Denetimi-Anayasaya Aykırılık İtirazı 178
3. 10 yıllık Başvuru Yasağı ve Anayasa Mahkemesi’nden İçtihat Değişikliği 185
4. Soyut ve Somut Norm Denetiminde Ortak Hükümler 202
5. 1961 Anayasası “Yaygın Denetim Sistemi”ni mi Benimsemişti? 203
6. Bireylerin Doğrudan Başvurusu, Bireysel Başvuru ya da Anayasa Şikâyeti 205
7. Bireysel Başvuru ile İlgili Venedik Komisyonu’nun Görüşleri 207
8. Bireysel Başvurunun Konusu Olabilecek Temel Haklar 214
9. Bireysel Başvuruda Bulunabilecek Kişiler 220
10. Bireysel Başvurunun Yapılması 224
11. Bireysel Başvuru Harcı 226
12. Adlî Yardım 227
13. Bireysel Başvuru Formu 228
14. Bireysel Başvuru Formu Kılavuzu 231
15. Bireysel Başvuruda Süre 254
16. Adli Tatil Döneminde Bireysel Başvuru ve Eksikliklerin Tamamlanması Süresi 255
17. Bireysel Başvuru Hakkının Açıkça Kötüye Kullanılması 256
18. Bireysel Başvurunun Kapsamı 263
19. Bireysel Başvuru Sonunda Düşme Kararı Verilmesi 267
20. Pilot Karar 272
21. İdari Ret Kararlarına Karşı Yapılacak İtirazlarda İzlenecek Usul 274
22. Bireysel Başvuru ile Birlikte Anayasaya Aykırılık İti-razında Bulunulabilir mi? 274
23. Tazminat Komisyonu ve Görev Kapsamı 277
24. 06/11/2018 Tarihli Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü Değişikliği 286
25. Bireysel Başvuruyla İlgili Diğer Konular 297

VIII. SİYASİ PARTİLERLE İLGİLİ DENETİM     302

1. Siyasi Partilerin Mali Denetimi ve Siyasi Partilerle İlgili İhtar İşlemleri 303
2. Siyasi Partilere Devlet Yardımı Yapılması 303
3. Siyasi Partilerin Mali Denetimi 307
4. Siyasi Partilere İhtar Verilmesi 317
5. Siyasi Partilerin Kapatılması 320
6. YÜCE DİVAN İŞLEVİ 324
7. Anayasa Mahkemesi Başkan ve Üyelerinin Yüce Divan Yargılaması 326
8. Anayasa Mahkemesi Başkan ve Üyeleri Dışındakilerin Yüce Divan Yargılaması 328
9. ANAYASALLIK DENETİMİNİN ETKİ VE SONUÇLARI 331
10. Anayasaya Uygun Yorum 332
11. Karşılaştırmalı Hukukta Anayasaya Uygun Yorum 335
12. Türkiye Anayasa Mahkemesi’nin 09/04/1991 Tarihli Kararı 338
13. Yorumlu Ret Kararlarının Gerekçelerinin Bağlayıcılığı Sorunu 345
14. Hâkimin Kendi Kendini Sınırlandırmasının Aracı Olarak “Anayasaya Uygun Yorum” 352
15. ANAYASA YARGISINDA “YÜRÜRLÜĞÜN DURDU-RULMASI” 356

XII. ANAYASA YARGISINDA “YOKLUK KARARI”    356

XIII. ANAYASA YARGISI VE ANAYASA MAHKEMELE-RİNİN İŞLEVLERİ            370

XIV. ANAYASA MAHKEMESİ’NİN KİMİ KARARLARI İÇİN “ASKIYA ALICI VETO YETKİSİ”    371

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

ANAYASA YARGISININ

MEŞRULUĞU

GİRİŞ         379

1. ANAYASA YARGISININ MEŞRULUĞU SORUNU 380
2. Meşruluk 380
3. Anayasa Yargısının Hukuki Meşruluğu 381
4. Anayasa Yargısının Demokratik Meşruluğu 387

SONUÇ      415

KAYNAKÇA         416

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

ANAYASA YARGISININ

MEŞRULUĞUNA BİR İTİRAZ

OLARAK “EGEMENLİK”

GİRİŞ         427

1. EGEMENLİK KAVRAMI 430
2. EGEMENLİK KAVRAMININ ÇAĞDAŞ ANLAMI 437

SONUÇ      454

KAYNAKÇA         456

BEŞİNCİ BÖLÜM

ANAYASA YARGISININ SINIRLARI

1. GENEL OLARAK 465
2. ANAYASA YARGISINDA YORUM, YORUM YÖN-TEMLERİ VE YORUM İLE ANAYASA YARGISININ SI-NIRLARI İLİŞKİSİ 468
3. Genel Olarak 469
4. Anayasa Yargısında Yorum Yöntemleri 478
5. Sözel Yorum 479
6. Sistematik Yorum 482
7. Tarihsel Yorum 486
8. Amaçsal Yorum 491
9. Anayasaya Uygun Yorum 495
10. Yorum ve Yorum Yöntemleri ile Anayasa Yargısının Sınırları İlişkisi 495
11. Yorumun Yorumcuya Sıkı Sıkıya Bağlılığı 497
12. Birden Fazla Rakip Siyaset Teorisi ve Yorum Yön-teminin Bulunması 500
13. Değerlendirme 505

III. ANAYASA YARGISININ SINIRI: DEMOKRATİK HUKUK DEVLETİ İLKESİ      509

1. Hukuk Devleti İlkesi 510
2. Amerika Birleşik Devletleri’nde Hukuk Devleti İlkesinin Bir Yönü: Due Process of Law 513
3. Anayasacılık ve Hukuk Devleti İlkesi 516
4. Kanun Devleti-Hukuk Devleti 517
5. Şekli Hukuk Devleti-Maddi Hukuk Devleti 518
6. Anayasa Yargısının Sınırları: Hukuk Devleti İlkesinin Gerekleri 521
7. a) İnsan Haklarının Tanınması, Sağlanması ve Korunması 522

(1) İnsan Haklarının Korunmasının Aracı Olarak Bireysel Başvuru      525

1. b) Bütün Devlet Organlarının Hukukla Bağlı Olması 529

(1) Yürütme Erkinin Hukukla Bağlı Olması        530

(2) Yasama Erkinin Hukukla Bağlı Olması          533

(3) Yargı Erkinin Hukukla Bağlı Olması  534

1. c) Yargı Erkinin Bağımsızlığı 536

(1) Venedik Komisyonu’nun Yargı Bağımsızlığına İlişkin Görüşleri     538

(2) Hâkimler ve Savcılar Kurulu Başkanvekili Mehmet Yılmaz’ın Yargıya İlişkin Tespitleri   543

1. d) Tabiî Hâkim Güvencesi 549
2. e) Uluslararası Hukuka Bağlılık 551
3. f) Erkler Ayrılığının Sağlanmış Olması 555
4. g) Hukukun Genel İlkelerine Saygı 556
5. Demokrasi 562
6. Demokrasi ile Hukuk Devleti Arasındaki Gerilim 573
7. Uzlaşma: Demokratik Hukuk Devleti 576
8. Değerlendirme 579

ALTINCI BÖLÜM

ANAYASA YARGISININ SINIRLARININ

AŞILMASI: YARGISAL AKTİVİZM

1. ANAYASA YARGISININ SINIRLARININ AŞILMASI: YARGISAL AKTİVİZM 589
2. Genel Olarak 590
3. Karşılaştırmalı Hukukta Yargısal Aktivizme Örnek Kararlar 596
4. TÜRKİYE ANAYASA MAHKEMESİ’NİN YARGISAL AKTİVİZME ÖRNEK KARARLARI 604
5. Anayasa Değişikliğine İlişkin Kanunların Denetimi 608
6. Yürürlüğün Durdurulması Kararları 647
7. Türkiye Büyük Millet Meclisi Kararlarının Denetimi 678
8. 367 Kararı 687
9. Anayasa Mahkemesi İçtihadından Döndü mü? 707
10. Laiklik İlkesinin Anlaşılış Biçimi 711
11. Kimi Siyasi Partilerin Laiklik Karşıtı Olduğu Gerekçesi ile Kapatılması 718
12. a) Anayasa Mahkemesi’nin “Adalet ve Kalkınma Partisi Kararı” 723
13. Anayasa Mahkemesi’nin Başörtüsü ile İlgili Yaklaşımı 733
14. Anayasa Mahkemesi’nin Katı-Militan-Monolitik Laiklik Anlayışını Terk Etmesi 764
15. Anayasa Mahkemesi’nin “Pardösü Kararı” 766
16. Hak ve Özgürlüklerin Korun(ma)ması İşlevi 782
17. Temel Hak ve Özgürlüklerin Sınırlandırılmasında Kullanılan Ölçütler 783
18. Düşünce ve İfade Özgürlüğü 791
19. Sendikal Özgürlükler 794
20. Siyasi Parti Özgürlüğü 800
21. a) Venedik Komisyonu’nun Türkiye’deki Siyasi Parti Yasaklarına İlişkin Görüşleri 807
22. Basın Özgürlüğü 815
23. Can DÜNDAR-Erdem GÜL Kararı 820
24. Twitter Kararı 872
25. Kanun Hükmünde Kararnamelerle İlgili Yaklaşım 882

İ. Ekonomi Siyasalarına Müdahaleci Yaklaşım   896

1. Seçim Barajı ile İlgili Yaklaşım 901
2. Diğer Karar Örnekleri 905

III. YARGISAL AKTİVİZMİN SONUÇLARI: SİYASETİN YAR-GISALLAŞMASI VE HÂKİMLER HÜKÛMETİ      912

SONUÇ YERİNE   921

BAŞLICA KAYNAKLAR  943

ANAYASA MAHKEMESİ KARARLARI 1005

YAZARIN ÖZGEÇMİŞİ VE YAYINLARI           1019