BÜTÜN KONULARIYLA ANAYASA YARGISI DERSLERİ

İÇİNDEKİLER

DÖRDÜNCÜ BASKIYA ÖNSÖZ             IX

İÇİNDEKİLER            XI

KISALTMALAR         XIX

BİRİNCİ BÖLÜM

ANAYASA YARGISININ DOĞUŞU, GELİŞİMİ VE ANLAMI

GİRİŞ         1

1. GENEL OLARAK 13
2. ANAYASA YARGISININ DOĞUŞU 14
   1. Anayasa Yargısının Doğuşu: Anayasacılık ve Sınırlı Devlet İdeali 14
      1. Düşünsel Arka Plan: Anayasacılık 15
      2. Anayasacılığın Araçları 32
         1. Erkler Ayrılığı İlkesi 33
         2. Federal Yapılanma Biçimi 45
         3. İnsan Hakları Düşüncesi 48
         4. Anayasanın Üstünlüğü İlkesi 53
         5. Hukuk Devleti İlkesi 60
      3. Anayasacılık-Demokrasi Gerilimi ve Uzlaşma 61

• ANAYASA YARGISININ GELİŞİMİ 68
  1. Genel Olarak 68
  2. Denetim Modelleri 69
     1. Yaygın Denetim-Amerikan Sistemi 70
     2. Merkezîleşmiş Denetim-Anayasa Mahkemesi Sistemi 73
     3. Karma Sistem-Fransız Sistemi 74
  3. Anayasa Mahkemeleri 77

1. ANAYASA YARGISININ ANLAMI 83

İKİNCİ BÖLÜM

TÜRKİYE ANAYASA YARGISI DÜZENİ

1. GENEL OLARAK 93
2. TÜRKİYE ANAYASA MAHKEMESİ 100
   1. Anayasa Mahkemesi’nin Oluşumu ve Üyeler 101
      1. 6216 Sayılı Kanun Döneminde 101
      2. 2949 Sayılı Kanun Döneminde 105
      3. 44 Sayılı Kanun Döneminde 107
   2. Anayasa Mahkemesi’nin Örgütlenmesi 110
      1. Başkanlık 110
      2. Genel Sekreterlik 111
      3. Genel Kurul 111
      4. Bölümler 111
      5. Komisyonlar 113
      6. Araştırma ve İçtihat Birimi 114
      7. Diğer Hizmet Birimleri 114
   3. Görev ve Yetkileri 115
      1. Anayasa Mahkemesi Başkanı’nın Görev ve Yetkileri 115
      2. Anayasa Mahkemesi Başkanvekillerinin Görev ve Yetkileri 117
      3. Genel Sekreter’in Görev ve Yetkileri 118
      4. Genel Kurul’un Görev ve Yetkileri 118
      5. Bölümlerin Görev ve Yetkileri 120
      6. Komisyonların Görev ve Yetkileri 120
      7. Komisyonlar Raportörlüğü’nün Görev ve Yetkileri 120
      8. Araştırma ve İçtihat Birimi’nin Görev ve Yetkileri 121

• TÜRK NORMLAR DÜZENİNDEKİ NORMLARIN “NORMLAR HİYERARŞİSİ”NDEKİ SIRALANIŞI 122

1. ANAYASALLIK DENETİMİNE TÂBİ NORM VE KARARLAR 125
   1. Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin Yargısal Denetimi 126
   2. Anayasanın Geçici Maddesindeki Denetim Yasağının İlgası 134
2. ANAYASALLIK DENETİMİNE TÂBİ OLMAYAN NORM VE KARARLAR 136
   1. İnkılap Kanunları 136
   2. Milletlerarası Andlaşmalar 137
   3. Türkiye Büyük Millet Meclisi Kararları 137
      1. Milletvekilliğinin Düşmesine İlişkin Özel Durumlar 139
   4. Anayasa Değişikliğine İlişkin Kanunların Esastan Denetim Yasağı 142
   5. Olağanüstü Hal ve Sıkıyönetim Kanun Hükmünde Kararnameleri 143
   6. Olağanüstü Hallerde ve Savaş Hallerinde Çıkarılan Cumhurbaşkanlığı

Kararnameleri               148

1. Cumhurbaşkanının Tek Başına Yaptığı İşlemler 148

1. ANAYASALLIK DENETİMİNİN KAPSAMI 150
   1. Şekil Bakımından Denetim 150
   2. Esas Bakımından Denetim 154

• ANAYASALLIK DENETİMİNİN BİÇİMLERİ VE ÖZELLİKLERİ 158
  1. Soyut Norm Denetimi-İptal Davası 158
  2. Somut Norm Denetimi-Anayasaya Aykırılık İtirazı 161
     1. On yıllık Başvuru Yasağı 168
  3. Soyut ve Somut Norm Denetiminde Ortak Hükümler 177
  4. 1961 Anayasası’nda “Yaygın Denetim” Mi? 178
  5. Bireylerin Doğrudan Başvurusu, Bireysel Başvuru ya da Anayasa Şikâyeti 179
     1. Bireysel Başvuru ile İlgili Venedik Komisyonu’nun Görüşleri 182
     2. Bireysel Başvurunun Konusu Olabilecek Temel Haklar 188
     3. Bireysel Başvuruda Bulunabilecek Kişiler 193
     4. Bireysel Başvurunun Yapılması 197
     5. Bireysel Başvuru Harcı 199
     6. Adlî Yardım 200
     7. 6 Kasım 2018 Tarihli İçtüzük Değişikliğine Göre Bireysel Başvuru Formu 200
     8. Bireysel Başvuru Formu Kılavuzu 214
     9. Bireysel Başvuruda Süre 236
     10. Adli Tatil Döneminde Bireysel Başvuru ve Eksikliklerin Tamamlanması Süresi237
     11. Bireysel Başvuru Hakkının Açıkça Kötüye Kullanılması 238
     12. Bireysel Başvurunun Kapsamı 244
     13. Bireysel Başvuru Sonunda Düşme Kararı Verilmesi 246
     14. Pilot Karar 251
     15. İdari Ret Kararlarına Karşı Yapılacak İtirazlarda İzlenecek Usul 253
     16. Bireysel Başvuru ile Birlikte Anayasaya Aykırılık İtirazında Bulunulabilir mi? 254
     17. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine Yapılmış Bazı Başvuruların Tazminat Ödenmek Suretiyle Çözümüne Dair Kanun’daki Düzenlemeler 257
     18. 6 Kasım 2018 Tarihli Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü Değişikliği 260
     19. Bireysel Başvuruyla İlgili Diğer Konular 272

• SİYASİ PARTİLERLE İLGİLİ DENETİM 276

1. Siyasi Partilerin Mali Denetimi ve Siyasi Partilerle İlgili İhtar İşlemleri 277
2. Siyasi Partilerin Kapatılması 293
3. YÜCE DİVAN İŞLEVİ 297
   1. Anayasa Mahkemesi Başkan ve Üyelerinin Yüce Divan Yargılaması 298
   2. Anayasa Mahkemesi Başkan ve Üyeleri Dışındakilerin Yüce Divan Yargılaması 300
4. ANAYASALLIK DENETİMİNİN ETKİ VE SONUÇLARI 303
   1. Anayasaya Uygun Yorum 304
      1. Karşılaştırmalı Hukukta Anayasaya Uygun Yorum 307
      2. Türkiye Anayasa Mahkemesi’nin 9 Nisan 1991 Tarihli Kararı 310
      3. Yorumlu Ret Kararlarının Gerekçelerinin Bağlayıcılığı Sorunu 317
      4. Hâkimin Kendi Kendini Sınırlandırmasının Aracı Olarak “Anayasaya Uygun

Yorum”               323

1. ANAYASA YARGISINDA “YÜRÜRLÜĞÜN DURDURULMASI” 327

• ANAYASA YARGISINDA “YOKLUK KARARI” 327
• ANAYASA YARGISI VE ANAYASA MAHKEMESİNİN İŞLEVLERİ 332
• ANAYASA MAHKEMESİ’NİN KİMİ KARARLARI İÇİN “ASKIYA ALICI VETO” 333

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ANAYASA YARGISININ MEŞRULUĞU

GİRİŞ   341

1. ANAYASA YARGISININ MEŞRULUĞU SORUNU 342
   1. Meşruluk 342
   2. Anayasa Yargısının Hukuki Meşruluğu 343
   3. Anayasa Yargısının Demokratik Meşruluğu 349

SONUÇ               377

KAYNAKÇA        378

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

ANAYASA YARGISININ MEŞRULUĞUNA BİR İTİRAZ OLARAK “EGEMENLİK”

GİRİŞ         387

1. EGEMENLİK KAVRAMI 390
2. EGEMENLİK KAVRAMININ ÇAĞDAŞ ANLAMI 396

SONUÇ      412

KAYNAKÇA               414

BEŞİNCİ BÖLÜM ANAYASA YARGISININ SINIRLARI

1. GENEL OLARAK 421
   1. Genel Olarak 425
   2. Anayasa Yargısında Yorum Yöntemleri 434
      1. Sözel Yorum 434
      2. Sistematik Yorum 437
      3. Tarihsel Yorum 440
      4. Amaçsal Yorum 445
      5. Anayasaya Uygun Yorum 448
   3. Yorum ve Yorum Yöntemleri ile Anayasa Yargısının Sınırları İlişkisi 448
      1. Yorumun Yorumcuya Sıkı Sıkıya Bağlılığı 450
      2. Birden Fazla Rakip Siyaset Teorisi ve Yorum Yönteminin Bulunması 453
      3. Değerlendirme 458
   4. ANAYASA YARGISININ SINIRI: DEMOKRATİK HUKUK DEVLETİ İLKESİ 462
      1. Hukuk Devleti İlkesi 463
         1. Amerika Birleşik Devletleri’nde Hukuk Devleti İlkesinin Bir Yönü: Due Process

of Law        466

2. Anayasacılık ve Hukuk Devleti İlkesi 469
3. Kanun Devleti-Hukuk Devleti 470
4. Şekli Hukuk Devleti-Maddi Hukuk Devleti 471
5. Anayasa Yargısının Sınırları: Hukuk Devleti İlkesinin Gerekleri 474
   1. İnsan Haklarının Tanınması, Sağlanması ve Korunması 475
      • İnsan Haklarının Korunmasının Aracı Olarak Bireysel Başvuru 478
   2. Bütün Devlet Organlarının Hukukla Bağlı Olması 482
      • Yürütme Erkinin Hukukla Bağlı Olması 483
      • Yasama Erkinin Hukukla Bağlı Olması 485
      • Yargı Erkinin Hukukla Bağlı Olması 487
        • Askıya Alıcı Veto Yetkisi 489

1. Yargı Erkinin Bağımsızlığı 493
   • Venedik Komisyonu’nun Yargı Bağımsızlığına İlişkin Görüşleri 494
   • Hâkimler ve Savcılar Kurulu Başkanvekili Mehmet Yılmaz’ın Yargıya

İlişkin Tesbitleri        499

1. Tabiî Hâkim Güvencesi 505
2. Uluslararası Hukuka Bağlılık 507
3. Erkler Ayrılığının Sağlanmış Olması 511
4. Hukukun Genel İlkelerine Saygı 512

1. Demokrasi 518
   1. Demokrasi ile Hukuk Devleti Arasındaki Gerilim 528
   2. Uzlaşma: Demokratik Hukuk Devleti 531
2. Değerlendirme 534

ALTINCI BÖLÜM

ANAYASA YARGISININ SINIRLARININ

AŞILMASI: YARGISAL AKTİVİZM

1. ANAYASA YARGISININ SINIRLARININ AŞILMASI: YARGISAL AKTİVİZM 545
   1. Genel Olarak Yargısal Aktivizm 546
   2. Karşılaştırmalı Hukukta Yargısal Aktivizme Örnek Kararlar 552
2. TÜRKİYE ANAYASA MAHKEMESİ’NİN YARGISAL AKTİVİZME ÖRNEK 560
   1. Anayasa Değişikliğine İlişkin Kanunların Denetimi 563
   2. Yürürlüğün Durdurulması Kararları 600
   3. Türkiye Büyük Millet Meclisi Kararlarının Denetimi 629
   4. 367 Kararı 637

2. Anayasa Mahkemesi İçtihadından Döndü mü? 656
3. Laiklik İlkesinin Anlaşılış Biçimi 659
   1. Kimi Siyasi Partilerin Laiklik Karşıtı Olduğu Gerekçesi ile Kapatılması 666
      1. Anayasa Mahkemesi’nin “Adalet ve Kalkınma Partisi Kararı” 671
   2. Anayasa Mahkemesi’nin Başörtüsü ile İlgili Yaklaşımı 679
   3. Anayasa Mahkemesi’nin Katı-Militan-Monolitik Laiklik Anlayışını Terketmesi708 Anayasa Mahkemesi’nin “Pardösü Kararı” 710
4. Hak ve Özgürlüklerin Korun(ma)ması İşlevi 726
   1. Temel Hak ve Özgürlüklerin Sınırlandırılmasında Kullanılan Ölçütler 726
   2. Düşünce ve İfade Özgürlüğü 734
   3. Sendikal Özgürlükler 737
   4. Siyasi Parti Özgürlüğü 742
      1. Venedik Komisyonu’nun Türkiye’deki Siyasi Parti Yasaklarına İlişkin

Görüşleri              748

5. Basın Özgürlüğü 755

1. Can DÜNDAR-Erdem GÜL Kararı 761
2. Twitter Kararı 809
3. İmzacı Öğretim Elemanları Kararı 819

İ. Kanun Hükmünde Kararnamelerle İlgili Yaklaşım    891

1. Ekonomi Siyasalarına Müdahaleci Yaklaşım 904
2. Seçim Barajı ile İlgili Yaklaşım 908
3. Diğer Karar Örnekleri 912

• YARGISAL AKTİVİZMİN SONUÇLARI: SİYASETİN YARGISALLAŞMASI VE HÂKİMLER HÜKÛMETİ 918

SONUÇ YERİNE        927

KAYNAKÇA               949

YAZARIN ÖZGEÇMİŞİ VE YAYINLARI 987