Borçlar Hukukunda Zararın Varlığı Şartından Bağımsız Ödeme Yaptırımları

Türk sorumluluk hukukunda kural olarak tazminat talebinin kabul edilebilmesi için davacının zararının varlığını ispat etmesi gerekir. Ayrıca zararın miktarı, hükmolunacak tazminatın da üst sınırını oluşturur. Bununla birlikte mevzuatımızda zararın varlığı şartından tam bağımsız veya miktarı ile sınırlı olmadan talep edilebilecek birçok ödeme yaptırımı düzenlenmiştir. Bu çalışmada borçlar hukuku alanındaki ve bunlarla ilgili olduğu tespit edilen, borçlar hukukunun ayrılmaz parçası olması itibariyle ticaret hukuku kapsamında öngörülen zararın varlığı şartından bağımsız ödeme yaptırımları ele alınmaktadır. Kavram daha evvel Türk hukukunda kullanılmamış olup, bu bağlamda temerrüt faizi ve zararın kanunen varsayıldığı diğer yaptırımlar, vade farkı, götürü tazminat, sözleşme cezası, gerçek olmayan vekaletsiz iş görmede kazancın devri talebi, yeniden kiralama yasağına aykırı davranışın yaptırımı ve hizmet sözleşmesi hükümleri arasında yer verilen cezai yaptırımlar, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu ve 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu ile getirilen değişiklikler ve yeniliklerle birlikte, Haziran 2024 itibariyle geçerli mevzuat ve güncel yargı kararları ışığında irdelenmiştir. Ayrıca, Alman hukukunda benimsenen normatif zarar teorisi ve Anglo-Amerikan hukuk sisteminde uygulanan cezalandırıcı tazminat (punitive damages) kavramlarının Türk hukukunda kabul görebilirliği araştırılmıştır.(ARKA KAPAKTAN)

İÇİNDEKİLER

GİRİŞ
I. SUNUŞ
II. ÇALIŞMANIN AMACI
III. İNCELEME PLANI VE KONUNUN SINIRLANDIRILMASI

BİRİNCİ BÖLÜM
TÜRK HUKUKUNDA 'MADDİ ZARAR' VE 'MADDİ TAZMİNAT' KAVRAMLARINA GENEL BAKIŞ
I. MADDİ TAZMİNAT TALEBİNİN TEMEL VARLIK ŞARTI OLARAK 'MADDİ ZARAR' KAVRAMI
A. Maddi Zarar Kavramı
B. Maddi Zararın Türleri
II. MADDİ ZARARIN GÖRÜNÜM BİÇİMLERİ
A. Eşyaya İlişkin Zarar-Kişiye İlişkin Zarar-Diğer Zararlar Ayrımı
B. Fiili Zarar ve Yoksun Kalınan Kar Ayrımı
C. Olumlu ve Olumsuz Zarar Ayrımı
D. Özel Olarak: Normatif Zarar Kavramı
III. TAZMİNATIN TEMEL AMACI: TELAFİ
A. Tazminat Kavramı
B. Tazminatın Amaçları
C. Tazminin Tarzı (Aynen / Nakden Tazmin)
IV. ZARARIN VARLIĞI ŞARTINDAN BAĞIMSIZ ÖDEME YAPTIRIMLARININ BENZER KAVRAMLARDAN AYIRT EDİLMESİ
A. Yaptırım Niteliği Olmayan Zarar Şartından Bağımsız Ödeme Yükümlülükleri
B. Ödeme Yükümlülüğü Doğurmayan Zarar Şartından Bağımsız Yaptırımlar
C. Zarar Şartı Aranmakla Birlikte Tazminat Niteliğinde Olmayan Yaptırımlar
V. ZARARIN VARLIĞI ŞARTINDAN BAĞIMSIZ ÖDEME YAPTIRIMLARININ SINIFLANDIRILMASI

İKİNCİ BÖLÜM
ZARAR VARSAYIMI SEBEBİYLE
ZARARIN VARLIĞINI İSPAT ŞARTINDAN BAĞIMSIZ KILINAN ÖDEME YAPTIRIMLARI
I. KANUN TARAFINDAN ZARARIN VARSAYILDIĞI YAPTIRIMLAR
A. Temerrüt Faizi
B. Taşınır Satımında Borçlu Temerrüdü Halinde Olumlu Zararın Hesaplanmasında Soyut Yöntem
C. Taksitle Satış Sözleşmesinde Alıcının Taksitleri Ödemede Temerrüde Düşmesi Sonucunda Satıcının Sözleşmeden Dönme İle Birlikte Talep Edebileceği Kullanım Bedeli
D. Genel Saklama Sözleşmesinde Saklananı Kullanmama Borcuna Aykırılığın Yaptırımı Olarak Kullanım Bedeli
II. TAZMİNAT MİKTARININ TARAFLARCA GÖTÜRÜ OLARAK BELİRLENDİĞİ SÖZLEŞMELERDE DURUM
A. Götürü Tazminat Anlaşması ve Amacı
B. Hukuki Niteliği
C. Türleri ve İşleyiş Biçimi
D. Değerlendirme

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
MEDENÎ HUKUK CEZASI NİTELİĞİNDEKİ ÖDEME YAPTIRIMLARI
I. SÖZLEŞME CEZASI
A. Amacı
B. Hukuki Niteliği
C. Sözleşme Cezası Konusunda Türk Borçlar Kanunu ile Getirilen Yenilikler
II. GERÇEK OLMAYAN VEKALETSİZ İŞ GÖRMEDE KAZANCIN DEVRİ YAPTIRIMI
A. Amacı
B. Hukuki Niteliği
III. KONUT VE ÇATILI İŞYERİ KİRASI SÖZLEŞMELERİNDE YENİDEN KİRALAMA YASAĞINA AYKIRI DAVRANIŞIN YAPTIRIMI
A. Türk Borçlar Kanunu'nda Düzenleniş Biçimi ve Amacı
B. Hukuki Niteliği
IV. ÖZEL OLARAK: MÜŞTEREK HUKUK (COMMON LAW) SİSTEMİNDE TELAFİ AMACININ ÖTESİNDE FONKSİYON GÖREN BİR YAPTIRIM OLARAK CEZALANDIRICI TAZMİNAT (PUNITIVE DAMAGES)
A. Kavram
B. Hukuki Niteliği
C. Türk Borçlar Hukukunda Cezalandırıcı Tazminat Anlayışını Yansıtan Pozitif Hukuk Normları
D. Türk Borçlar Kanunu'nda Cezalandırıcı Tazminat Yaptırımı Genel Bir Norm Olarak Benimsenmeli Midir?
SONUÇ

KAYNAKÇA