Anayasaya Uygun Yorum

İÇİNDEKİLER

Kısaltmalar................................................................................................................. VIII

BÖLÜM I

KANUNLARIN ANLAM YÖNÜNDEN UYGULANMASI: YARGISAL YORUM

SORUNUNA GİRİŞ

A. GENEL OLARAK..................................................................................................... I

B. YARGISAL YORUM BİLGİLERİ.......................................................................... 4

I- Yorumun Tanımı......................................................................................... 4

II- Yorum Türleri............................................................................................ 8

III- Yorumun Sorgulanmasını Geliştirme...................................................... 11

1. Yorum Amacının Açıklık Kazanması: Sübjektif ve Objektif Yorum......... 11

2. Yargısal Yorumda Durulması Gerekli Yer: Yorumun Sınırları Sorunsalı 17

IV-Yorum Teorisi Bağlamında Bir Değerlendirme...................................... 20

1. Sorunu Açma............................................................................................. 20

2. Yorumun Geleneksel Modeli.................................................................... 21

3. Somutlaştırma Modeli Olarak Yorum....................................................... 25

4. Yorumun Anlamsal Hareket Serbestliği Boyutu: 'Kavram içeriği" ve "Kavram Etki Alanı" 27

V-Son Bir Analizle....................................................................................... 31

BÖLÜM II

KANUNUN ANAYASAYA UYGUN YORUMU

A. DEVLETİN VARLIK NEDENİ ANAYASANIN ANLAMI: ANAYASA

YORUMU.................................................................................................... 35

I- Anayasa Koyucunun İradesi

Anayasa Yorumu Nedir?.............................................................................. 35

II-Anayasa Yorumunun Önemi, Gerekliliği ve işlevi................................... 38

III-Geleneksel Yorum Yöntemiyle Anayasa Kuralı Anlamının Saptanması. 40

IV-Anayasa Yorumunun Somutlaştırma İşlevi............................................ 45

1. Kısaca Anayasa Yorumu Koşulları............................................................ 45

2. Anayasa Normunun Somutlaştırma Yöntemi............................................ 46

3. Anayasa Yorumunun Sınırları Sorunu................................................... 57

V- Anayasa Yargısı Somutlaştırma Örnekleri..................................................... 58

B. ANAYASAYA UYGUN YORUM İLKESİ.......................................................... 64

I-Anayasaya Uygun Yorum Kavramının Tanımı................................................ 64

II-Kanunun Anayasaya Uygun Yorum "Saik"i................................................... 67

1. Norm Denetim Mahkemesinin Bütün Bir Kanun Temyizinden Kaçınması Yaklaşımı 67

2. Anayasa Kurallarının Hukuki Gelişmeye Rehberlik Etme Gücü......... 69

III- Anayasaya Uygun Yoruma Kuramsal Yaklaşım........................................... 71

1. Anayasaya Uygun Yorum Modellerini İrdeleme................................. 71

2. Normu Koruma Bağlamında Bir Değerlendirme................................. 74

3. Kanunun Anayasaya Uygunluk Modelleri.......................................... 81

(1)Aykırılık bağışıklıklarını içerme........................................................ 81

(2)Anayasaya uygunluğun sonuç eşitliğini simgelemesi........................ 83

(3)Anayasa ve kanun arasında sonuç çıkarma bağıntısı olarak Anayasaya uygunluk modeli 84

(4)Yetki sorunu olarak Anayasaya uygunluk modeli............................. 85

4. Anayasaya Uygun Yorumun Doğıııatik Savunma Verileri................. 85

(4.1) Hukuk düzeni birliği ilkesi............................................................... 87

(4.1.1)Hukuk düzeninin tüm hukuk kurallarını kapsaması............. 87

(4.1.2)Hukuk düzeninin birliği ilkesi, tüm hukuk kurallarına karşı "aykırılıktan bağışık olma" emrini simgeler 87

(4.1.3)Hukuk kurallarının yorumcusu eliyle hukuk düzeninin

birliğini koruma ilkesi............................................................... 87

(4.2) Kanunların Anayasaya Uygunluğu Varsayımı................................. 90

(4.2.1)Anayasaya aykırı kanunlar (sayımsal dar bir olasılıkla) varsayımının kurulması mı? 90

(4.2.2)Bir meşruluk varsayımı biçimi mi?....................................... 90

(4.3) Ara değerlendirme............................................................................ 91

5. Anayasaya Uygun Yorum İşlevlerine Bir Bakış................................. 94

(1)Doktrin alanında................................................................................ 94

(2)isviçre Fed. Mahkeme Yargısında Anayasaya Uygun Yorum İşlevleri ...96

6. Anayasaya Uygunluğa Özgü isv. Federal Mahkemesi Yorum Ölçütleri 98

7. Anayasaya Uygun Yorum Olanakları............................................... 105

(1)Norm denetimi dışında Anayasaya uygun yorum olanağı............... 105

(2)Bir norm denetimi usulü çerçevesinde Anayasaya uygun yorum

olanağı.......................................................................................... 106

8. Anayasaya Uygun Yorum Sınırlarına Bakış..................................... 112

(1)Giriş.................................................................. .'............................. 112

(2)Yöntemsel biçim sınırları................................................................. 113

(2.1) Birkaç söz........................................................................ _v..... 113

(2.2) Anayasaya uygun yorumun dogmatik kurumundan türetilmiş sınırlar 114

(2.3) Yorum öğretileriyle türetilmiş sınırlar .................................... 116

(2.4) Ara değerlendirme.................................................................. 118

(3)işlevsel biçim sınırları...................................................................... 119

(3.1) Giriş...................................................................................... 119

(3.2) Yorum sınırlarını belirleme ölçütü "kuvvetler ayrılığı" esası mı? 120

(3.3)Ölçülülük ilkesi, Anayasaya uygun yorum sınırlarını içerir.... 125

(3.4)Anayasaya uygun yorumun sınırları bağlamında kanun koyucunun düzenleyici takdir yetkisi 125

IV- Kanunların Anayasaya Uygun Yorum Kararının Bağlayıcılığı (Alman

Sistemine Bir Bakış)....................................................................................... 131

1. Giriş............................................................................................................ 131

2. Bazı Görüşler.............................................................................................. 132

3. Anayasaya Uygun Yorum Kararının Bağlayıcılığı...................................... 141

BÖLÜM III

KANUNUN ANAYASAYA UYGUN YORUMU VE TÜRK SİSTEMİ YAKLAŞIMI (Anayasa ve Yüksek İdare Yargıcının Anayasaya Uygun Yorum Varyantını

Uygulaması)

A. Türk Anayasa Yargısında Denetim İlkeleri Hakkında Ön Bilgiler............. 149

I-Denetim İlkelerinin Pozitif Tabanını Oluşturan Anayasa Hükümlerini Özetleme 149

II-Anayasa Yargısında Denetim Kurumlan.................................................... 153

1. Norm Denetimi ve Denetim Kıstaslarına Bakış........................................... 153

2. Denetim Kurumları...................................................................................... 155

(2.1)Soyut norm denetimi.............................................................................. 155

(2.2)Somut norm denetimi............................................................................. 156

III-Denetimin İşlevsel Sınırları....................................................................... 156

IV-Yaptırım Üreten Karar Tekniklerini, Anayasaya Uygun Yorum ilkesine Girmeden Önce Kısaca Ele Alma 157

1. Anayasa Yargısında Red Karan................................................................... 157

2. iptal Karan: Hükümsüzlük Beyanı............................................................... 159

3. Kısmi iptal: Kısmi Hükümsüzlük Beyanı.................................................... 160

4.Sadece Aykırılığın Saptanması................................................................... 160

5. Karar Varyantı Anayasaya Uygun Yorum: Kanunun Anayasaya Uygun Yorumu 161

B.Kanunun Anayasaya Uygun Yorumunun Türk Sistemindeki Durumuna Bakış 162

Doktrin ve Uygulamadan Örnekler......... '................................................... 162

1. Doktrinden Bazı Değerlendirmeler.............................................................. 162

2. Uygulamadan Örnekler ve Değerlendirme.................................................. 168

(2.1)Anayasa Mahkemesi karar örnekleri...................................................... 168

(2.2)Anayasa Mahkemesi yaklaşımlarının değerlendirilmesi......................... 173

(2.3)Danıştay karar örneklerinde Anayasaya uygun yorum........................... 178

(2.4)Danıştay karar örneklerinin değerlendirilmesi........................................ 184

II-Anayasa Mahkemesi Kararlan. Karar Gerekçelerinin Bağlayıcılığı ve Özellikle Karar Varyantı Anayasaya Uygun Yorumun Bağlayıcı Etkisi 187

1. Anayasa Mahkemesi Kararları..................................................................... 187

2. Anayasa Mahkemesi Kararlarının Bağlayıcılığı........................................... 190

3. Anayasa Mahkemesi Kararlarının Gerekçesi ile Bağlı Olma ve "Uygun Yorum" Gerekçesi 195

SONUÇ.......................................................................................................... 202

KAYNAKÇA 209