Alacağın Devrinde Borçlunun Savunmaları

İÇİNDEKİLER

DANIŞMANIN ÖNSÖZÜ . V

ÖNSÖZ .VII

KISALTMALAR XXIII

GİRİŞ . 1

BİRİNCİ BÖLÜM:

ALACAĞIN DEVRİNE GENEL BAKIŞ

I. Alacak Hakkı Kavramı . 3

II. Alacağın Devri Kavramı ve Kanuni Düzenleme 5

III. Alacağın Devrinin Hukuki Niteliği . 8

A. Sözleşme Niteliği 8

B. Tasarruf İşlemi Niteliği . 9

C. Tasarruf Sözleşmesi Niteliği . 11

IV. Borçlandırıcı İşlemin ve Tasarruf İşleminin Ayrı Olması 12

A. Genel Olarak . 12

B. Alacağın Devrinin Soyut veya Sebebe Bağlı Olduğu Tartışması . 14

1. Soyutluk Görüşü 15

2. Sebebe Bağlı Olduğu Görüşü 18

3. Özel Bağlantı Teorisi (Sonderverbindungstheorie) . 20

4. Öğreti ve Uygulama 22

5. Görüşümüz 23

V. Alacağın Devrinin Amacı . 25

VI. Alacağın Devrinin Konusu 27

A. Genel Olarak . 27

B. Alacaklar . 30

1. Devredilebilen Alacaklar . 30

a. Mevcut Alacaklar 31

b. Müstakbel (Gelecekteki) Alacaklar . 31

i. Türleri . 32

(i) Devir Anında Mevcut Bir Hukuki İlişkiye Dayanan Alacaklar . 32

(ii) Devir Anında Hiçbir Hukuki Temeli Olmayan Alacaklar . 34

ii. Belirlenebilirlik Şartı . 38

iii. Geçiş Anına İlişkin Farklı Görüşler ve Sonuçları 40

c. Sona Ermiş Alacaklar 45

d. Eksik Borçlara İlişkin Alacaklar . 45

2. Devredilemeyen Alacaklar 45

a. Kanun Gereği Devredilemeyen Alacaklar . 46

b. İşin Niteliği Gereği Devredilemeyen Alacaklar . 47

c. Tarafların Anlaşması Gereği Devredilemeyen Alacaklar 47

C. Yenilik Doğuran Haklar . 50

VII. Alacağın Devri Türleri . 51

VIII. Ara Değerlendirme . 52

İKİNCİ BÖLÜM:

BORÇLUNUN KORUNMASI DÜŞÜNCESİNE GENEL BAKIŞ

I. Devrin Borçlunun Hukuki Durumunu Ağırlaştırmaması İlkesi 55

II. “Savunma” Kavramı . 57

A. Genel Olarak . 57

B. Usul Hukuku Açısından Savunma İmkanları . 57

C. Maddi Hukuk Açısından Savunma İmkanları 60

1. İtiraz . 61

a. Genel Olarak 61

b. İtiraz Hakkının Kullanılması . 62

c. İtirazın Sonuçları . 64

i. İtirazın Usul Hukuku Açısından Sonuçları 64

ii. İtirazın Maddi Hukuk Açısından Sonuçları 64

2. Def’i . 64

a. Genel Olarak 64

b. Def’i Hakkının Kullanılması . 66

c. Def’i Hakkını Kullanmanın Sonuçları . 68

i. Def’i Hakkını Kullanmanın Usul Hukuk Açısından Sonuçları 68

ii. Def’i Hakkını Kullanmanın Maddi Hukuk Açısından Sonuçları 69

III. TBK M. 188 Anlamında “Savunma” Kavramı . 70

IV. TBK M. 188’e Göre Borçlunun İleri Sürebileceği Savunmaların Kapsamı . 76

V. TBK M. 188’e göre Borçlunun Savunmaları İleri Sürme Zamanı . 80

VI. Alacağın Devrinde Borçlunun Savunmalarının Muhatabı 85

A. Borçlunun Devirden Haberdar Olmaması Hali 86

B. Borçlunun Devirden Haberdar Olması Hali . 87

VII. Alacağın Devrinde Borçlunun Korunmadığı Haller 91

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM:

BORÇLUNUN ASIL BORÇ İLİŞKİSİNDEN (TEMEL İLİŞKİDEN) KAYNAKLANAN İTİRAZLARI

I. Genel Olarak 93

II. Asıl Borç İlişkisinin (Temel İlişkinin) Geçersiz Olduğuna Yönelik İtirazlar . 93

A.Ehliyete Yönelik İtirazlar 94

1. Gerçek Kişiler 95

a. Tam Ehliyetliler . 95

b. Sınırlı Ehliyetsizler 95

c. Sınırlı Ehliyetliler 99

d. Tam Ehliyetsizler 102

2. Tüzel Kişiler 102

B. Sözleşmenin Konusuna Yönelik İtirazlar . 103

1. Sözleşmenin Kanunun Emredici Hükümlerine Aykırı Olması . 104

2. Sözleşmenin Ahlâka Aykırı Olması 106

3. Sözleşmenin Kamu Düzenine Aykırı Olması . 107

4. Sözleşmenin Kişilik Haklarına Aykırı Olması 107

5. Sözleşmenin Konusunun İmkânsız Olması . 108

C. Sözleşmenin Şekline Yönelik İtirazlar . 109

D. Sözleşme Taraflarının İradelerinin Sakat Olduğuna Yönelik İtirazlar . 110

1. İrade ve Beyan Arasında Bilerek ve İsteyerek Yapılan Uyumsuzluk Halleri 110

a. Zihni Kayıt . 111

b. Latife Beyanı . 111

c. Muvazaa . 112

i. Genel Olarak 112

ii. İyiniyetli Üçüncü Kişilerin Korunduğu Haller . 114

iii. Muvazaanın İleri Sürülmesi . 117

2. İrade ve Beyan Arasında Bilmeden ve/veya İstemeden Yapılan Uyumsuzluk Halleri . 118

a. Yanılma (Hata) 118

i. Esaslı Sayılan Açıklama Yanılmaları . 119

ii. Esaslı Sayılan Saik Yanılması (Temel Hatası) 121

iii. Esaslı Yanılmanın Sözleşmeye Etkisi 122

b. Aldatma (Hile) . 123

i. Karşı Tarafın Aldatması . 124

ii. Üçüncü Kişinin Aldatması 125

iii. Aldatmanın Sözleşmeye Etkisi 125

c. Korkutma (Tehdit) . 125

i. Genel Olarak 125

ii. Korkutmanın Sözleşmeye Etkisi . 126

d. İrade Sakatlıklarının (Yanılma, Aldatma ve Korkutmanın) Devir İşlemine Etkisi . 127

e. Devirden Sonra İptal Hakkının Kullanılması 129

E. Sözleşmede Aşırı Yararlanma Olduğu İtirazı . 132

1. Şartları . 132

2. Aşırı Yararlanmanın İleri Sürülmesi . 133

III. Asıl Borç İlişkisinden (Temel İlişkiden) Doğan Alacağın İfasına Yönelik İtirazlar . 134

A. Genel Olarak . 134

B. Vade 135

C. Muacceliyet Bildirimi . 135

D. Erteleme Sözleşmesi . 136

1. Devirden Önce Erteleme Anlaşması Yapılması 138

2. Devirden Sonra Erteleme Anlaşması Yapılması . 139

a. Devralanla Erteleme Anlaşması Yapılması . 139

b. Devredenle Erteleme Anlaşması Yapılması 140

i. Devirden Sonra Ancak Devir Bildirilmeden Önce Erteleme Anlaşması Yapılması . 140

ii. Devirden ve Devir Bildiriminden Sonra Erteleme Anlaşması Yapılması . 141

IV. Asıl Borç İlişkisinden (Temel İlişkiden) Doğan Alacağın Sona Erdiğine Yönelik İtirazlar 141

A. Borcun İfa Edildiği İtirazı 142

1. Genel Olarak 142

2. Borcun Devirden Önce İfa Edilmesi . 143

3. Borcun Devirden Sonra İfa Edilmesi 144

a. Borcun Devirden Sonra Ancak Devrin Bildirilmesinden Önce İfa Edilmesi 145

i. Genel Olarak 145

ii. TBK M. 186 Uyarınca Borcun İfa Edilmesi . 147

(i) Borçluya Bildirim Yapılmamış Olması 147

(ii) Borçlunun İyiniyetli Olması 153

b. Borcun Devirden ve Devrin Bildirilmesinden Sonra İfa Edilmesi . 156

4. TBK M.186 İle Tbk M.188 Hükümlerinin Karşılaştırılması 157

5. Borçlunun İfa Savunması 159

B. Borcun İbra Edildiği İtirazı . 162

1. Genel Olarak 162

2. Devirden Önce İbra Anlaşması Yapılması 165

3. Devirden Sonra İbra Anlaşması Yapılması . 166

a. Devirden Sonra Borçlu İle Devralanın İbra Anlaşması Yapması . 167

b. Devirden Sonra Borçlu İle Devredenin İbra Anlaşması Yapması . 167

i. Devirden Sonra Ancak Devir Bildirilmeden Önce İbra Anlaşması Yapılması . 168

ii. Devirden ve Devir Bildiriminden Sonra İbra Anlaşması Yapılması . 169

C. Borcun Yenilendiği İtirazı 169

1. Genel olarak 169

2. Yenilemenin Hukuki Niteliği 170

3. Yenilemenin Şartları 170

4. Yenilemenin Hüküm ve Sonuçları 171

5. Borcun Yenilendiği Savunması . 171

a. Devirden Önce Borcun Yenilenmesi . 171

b. Devirden Sonra Borcun Yenilenmesi 172

i. Devirden sonra Borçlu ile Devralanın Yenileme Anlaşması Yapması 173

ii. Devirden Sonra Borçlu ile Devredenin Yenileme Anlaşması Yapması 174

(i) Devirden Sonra Ancak Devir Bildirilmeden Önce Yenileme Anlaşması Yapılması 174

(ii) Devirden ve Devir Bildiriminden Önce Yenileme Anlaşması Yapılması 175

D. İfanın İmkânsız Olduğu İtirazı . 176

1. Genel Olarak 176

2. Borcun İfasının Devirden Önce İmkânsız Olması 177

3. Borcun İfasının Devirden Sonra İmkânsız Olması 178

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM:

BORÇLUNUN ALACAĞIN DEVRİ SÖZLEŞMESİNDEN KAYNAKLANAN İTİRAZLARI

I. Genel Olarak 179

II. Öğretideki Görüşler Çerçevesinde Asıl Borç İlişkisinin (Temel İlişkinin) Geçersiz Olduğuna Yönelik İtirazlar 180

A. Alacağın Devrinin Soyut Olduğu Görüşünün Kabulü Halinde . 183

B. Alacağın Devrinin Sebebe Bağlı Olduğu Görüşünün Kabulü Halinde . 184

C. Özel Bağlantı Görüşünün Kabulü Halinde . 186

III. Devir İşleminin Geçersiz Olduğuna Yönelik İtirazlar. 186

A. Ehliyete Yönelik İtirazlar . 187

1. Gerçek Kişiler 187

a. Tam Ehliyetliler . 187

b. Sınırlı Ehliyetsizler 188

c. Sınırlı Ehliyetliler 189

d. Tam Ehliyetsizler 190

2. Tüzel Kişiler 190

B. Tasarruf Yetkisine Yönelik İtirazlar . 190

C. Sözleşmenin Konusuna Yönelik İtirazlar . 196

1. Sözleşmenin Kanunun Emredici Hükümlerine Aykırı Olması . 196

2. Sözleşmenin Ahlâka Aykırı Olması 197

3. Sözleşmenin Kamu Düzenine Aykırı Olması . 197

4. Sözleşmenin Kişilik Haklarına Aykırı Olması 198

D. Sözleşmenin Şekline Yönelik İtirazlar . 198

E. Sözleşme Taraflarının İradelerinin Sakat Olduğuna Yönelik İtirazlar . 203

1. İrade ve Beyan Arasında Bilerek ve İsteyerek Yapılan Uyumsuzluk Halleri 203

a. Zihni Kayıt . 203

b. Latife Beyanı . 204

c. Muvazaa . 205

2. İrade ve Beyan Arasında Bilmeden ve İstemeden Yapılan Uyumsuzluk Halleri 205

F. Sözleşmede Aşırı Yararlanma Olduğu İtirazı . 208

G. Alacağın Devredilemeyeceği İtirazı . 209

1. Alacağın Kanun Gereği Devredilemeyeceği İtirazı 209

2. Alacağın İşin Niteliği Gereği Devredilemeyeceği İtirazı 211

3. Alacağın Tarafların Anlaşması Gereği Devredilemeyeceği İtirazı . 212

E. Alacağın Var Olmadığı İtirazı 215

1. Müstakbel (Gelecekteki) Alacakların Devri 216

2. Sona Ermiş Alacakların Devri . 218

BEŞİNCİ BÖLÜM:

ALACAĞIN DEVRİNDE BORÇLUNUN DEF’İLERİ

I. Genel Olarak 221

II. Takas Def’i . 222

A. Genel Olarak Takas Kavramı . 222

B. Takasın Hukuki Niteliği . 223

C. Takasın Şartları . 224

1. Taraflar Birbirinden Karşılıklı Olarak Alacaklı Olmalıdır 224

2. Tarafların Birbirinden Olan Alacaklarının Konusu Aynı Türden (Özdeş) Olmalıdır . 225

3. Takası Yapmak İsteyenin Alacağı İfası İstenebilir ve Borcu da İfa Edilebilir Olmalıdır 226

4. Takastan Feragat Edilmemiş Olmalıdır . 229

5. Takas Hakkının Kullanılması Gerekir . 229

D. Takasın Hükmü 229

E. Borçlunun Takas Savunması . 230

1. Genel Olarak 230

2. Takas Hakkının İleri Sürüldüğü Zaman 231

a. Alacaklı ile Borçlu Arasında Bir Yargılamanın Olması Halinde . 231

b. Alacağın Devredilmesi Halinde 233

i. Devirden Önce Takas Beyanının Kullanılması 234

ii. Devirden Sonra Takas Beyanının Kullanılması 235

(i) Devirden Sonra, Ancak Devir Öğrenilmeden Önce Takas Beyanının Kullanılması . 236

(ii) Devirden ve Devir Bildiriminden Sonra Takas Beyanının Kullanılması . 239

III. Zamanaşımı Def’i 239

A. Genel Olarak . 239

B. Zamanaşımının Hükümleri . 240

C. Alacağın Devri Halinde Borçlunun Zamanaşımı Savunması . 241

IV. Ödemezlik Def’i 242

A. Genel Olarak . 242

B. Ödemezlik Def’inin Şartları . 244

1. Karşılıklı Borç Yükleyen Bir Sözleşme Olmalıdır 244

2. Edimler Arasında Karşılık İlişkisi Bulunmalıdır . 244

3. Karşılıklı Her İki Borç da Doğmuş ve Sona Ermemiş Olmalıdır . 245

4. Taraflardan Birinin Borcunu Önce İfa Etmesi Gerekmemelidir . 245

5. Her İki Tarafın Alacağı Muaccel Olmalıdır 246

6. Talepte Bunan Taraf Borcunu İfa Etmemiş ve İfasını da Teklif Etmemiş Olmalıdır . 246

C. Ödemezlik Def’inin Kullanılması . 247

D. Ödemezlik Def’inin Hüküm ve Sonuçları 248

E. Alacağın Devri Halinde Ödemezlik Def’i Savunması 248

V. İfa Güçsüzlüğü Def’i 250

A. Genel Olarak . 250

B. Şartları . 250

C. İfa Güçsüzlüğünde Alacaklının Hakları . 251

D. Alacağın Devrinde İfa Güçsüzlüğü Halinde Borçlunun Savunmaları 251

VI. İrade Sakatlıklarında Daimi Def’i . 252

A. Genel Olarak Daimi Def’i Hakkı 252

B. Daimi Def’inin Şartları . 253

1. Sözleşmenin Geçerli Olması Gerekir 253

2. İradesi Sakatlanan Kişinin Aldatılan ya da Korkutulan Olması Gerekir 254

3. İfa Talep Edilmelidir . 254

C. Daimi Def’i Hakkının Hükümleri . 255

D. Alacağın Devri Halinde Borçlunun Daimî Def’i Savunması . 255

SONUÇ . 257

KAYNAKÇA 263