1982 Anayasası Çerçevesinde Engelli Hakları

Engellilerin temel hak ve özgürlüklerden tam anlamıyla faydalanamaması hususu, günümüzde güncelliğini hâlen korumakta ve dünya genelindeki engelli nüfusun artmasıyla birlikte daha da yaygın hâle gelen bir insan hakları sorunu olarak karşımızda durmaktadır. Konunun önemi ve güncelliği göz önünde bulundurularak hazırlanan “1982 Anayasası Çerçevesinde Engelli Hakları” isimli bu çalışma, üç bölümden oluşmaktadır.

Çalışmanın ilk bölümü, engellilik kavramının ulusal ve uluslararası metinlerdeki tanımlar çerçevesinde açıklanmasına, tarihsel gelişim süreci içerisinde engelliliğe, engelliliği açıklamaya ilişkin başlıca modellere, engel nedenlerine ve türlerine, engelliliğin insan hakları hukukunun temel ilkeleri bağlamında incelenmesine ayrılmıştır. Birinci bölümde ilk olarak engellilik kavramı, ulusal ve uluslararası belgelerde yer alan tanımlar çerçevesinde açıklanacaktır. Daha sonra tarihsel gelişim sürecinde antik çağdan günümüze kadar olan süreçte farklı topluluklardaki engelli bireylere yönelik tutumlara değinilecektir. Bir diğer başlıkta ise engelliliği açıklamaya ilişkin zamanla ve genellikle birbirlerine karşı ortaya çıkmış olan engellilik modelleri açıklanmaya çalışılacaktır. Engelliliğin nedenleri ve türlerine de kısaca değinildikten sonra insan hakları hukukunun temel ilkeleri, engellilik bağlamında incelenecektir. Bu doğrultuda eşitlik ilkesi ve ayrımcılık yasağına ve engelliler bakımından önem arz eden insan onuru ve bağımsız yaşam kavramlarına değinilecektir.

Çalışmanın ikinci bölümünde uluslararası hukuktaki engellilere ilişkin çeşitli düzenlemelere değinilecektir. Bu bağlamda öncelikle Birleşmiş Milletler sistemindeki düzenlemelere ve sözleşmelere, daha sonra sırasıyla Avrupa Birliği, Avrupa Konseyi belgelerinde yer alan düzenlemelere değinilecek; akabinde Amerika ve Afrika’da engelli haklarına ilişkin mevcut durum incelenmeye çalışılacaktır.

Çalışmanın üçüncü bölümünde ise engellilere ilişkin Türk hukukundaki düzenlemelere yer verilecektir. Öncelikle Türk hukukundaki tarihî sürece değinilecek ve daha sonra 1982 Anayasası dönemi incelenecektir. Bu kapsamda engellilerin belli başlı haklar karşısındaki konumuna değinildikten sonra, iç hukuktaki engellilere ilişkin bazı düzenlemelere yer verilecektir. Bu bölümün sonunda engellilerin yaşadığı birtakım sorunlara değinilecek ve bu sorunlara ana hatlarıyla çözüm önerileri sunulmaya çalışılacaktır.

Çalışmanın sonuç kısmında çalışmada elde edilen bulgular değerlendirilecek ve engellilerin toplumsal hayata tam ve etkin bir şekilde katılmalarının sağlanmasına yönelik öneriler üzerinde durulacaktır.